Ikurrak eta objektuak. Guggenheim Bildumako Pop artea

Iruzkinak

Chryssa

“Horixe da dena” lanerako eraikuntza-azterketa (Construccion Study for “That´s All”), 1969–70

Sinadura fragmentatua (Fragmented Signature), 1970

Chryssa Vardea-Mavromichali artista atenastarra gizarte-langilea izan zen Frantziako Grande Chaumière Akademian artea ikastea erabaki aurretik. Bere lanik ospetsuenak egiteko inspirazioa, alabaina, Estatu Batuetan iritsi zitzaion, Kaliforniako Arte Ederren eskolara joan eta handik New Yorkera bidaiatu zuenean, 1954 inguruan. New Yorkeko hiri-paisaian hain ohikoak diren Times Squareko publizitate-hesien argi deigarriak ikusterakoan, komunikatzeko modu horrekiko interesa piztu zitzaion artistari. Hiri-ikonografia haren inguruan egin zuen lanak bi norabide nagusi hartu zituen: batetik, neona erabili zuen obraren material konkretu gisa, eta, bestetik, baliabide horri lotutako idazketari eta lengoaiari buruz ikertzeari ekin zion. Hala, argidun errotulu horien itxura formalarekin ez ezik, haien aukera sinbolikoekin ere esperimentatu zuen. Pop mugimenduko beste hainbat artistari bezala, Chryssari ere publizitatea eta hedabideak interesatzen zitzaizkion kultura herrikoia helarazteko eta komunikatzeko bideak ziren heinean. Chryssaren lanak aldaketa bat islatzen du: hizkuntza ikertzetik letrak eskulturak egiteko baliabide gisa baliatzera pasa zen, eta era guztietako material heterodoxoak erabili zituen, hala nola aluminioa, metala eta neona.

Chryssak ez zeukan bere burua pop artistatzat. Haren funtsezko erreferentea publizitatea bazen ere, Times Squareko kartel argidunak ikono bizantziartzat jotzen zituen, batez ere errotuluetako letrek zuten geometriagatik eta urre-kolorekoa zirudien itxura deigarri eta, tarteka, izugarriagatik. Dadaismoak eta neodadaismoak berezkoa zuten objektu aurkituen erabileratik ere edaten du Chryssaren lanak; azken mugimendu hori hartzen da, hain justu, Pop artearen aitzindaritzat. Chryssaren iritzian, New Yorkeko hiri-paisaiak kontraste egiten zuen bere jaioterriko, Atenaseko arkitektura klasiko eta soilarekin; agian izan zuen horrek eraginik New Yorkek piztu zion liluran. Ildo horretan, kultura herrikoiaren eguneroko erreferentzien aldeko apustua egin zuen, eta ez bere jaioterriak eta kulturak legitimatutako betiko eskulturaren aldekoa. Erakusketa honetan ikusgai dauden piezetan —hau da, “Horixe da dena” lanerako eraikuntza-azterketa eta Sinadura fragmentatua lanetan— Chryssak neonezko letrak erabili zituen kutsu minimalistako mihise ia monokromoen gainean.  Material ez-tradizionalekin egindako beste konposizio batzuetan bezala, A eta W letrekin jostatu zen, baina modu irakurtezinean, eta baliabide industrialetan aurkeztu zituen hizkuntzak eskaintzen dituen aukerak. Hala, New Yorken edonon ageri diren neonezko argien alderdirik arruntena haien potentzialtasun poetiko eta plastikoarekin uztartu zuen.