Oteiza: Mitoa eta modernotasuna

Atalak

Kuboideak eta hormari buruzko ikerketak

Poliedroen sailetan espazioari protagonismo handiagoa eman nahian zegokien masaren zati bat desokupatzen jardun zuen Oteizak ordura arte. Hortik aurrera jarduera espazialaren aukera berriak esperimentatu zituen, hark kuboideak izena eman zien poliedro mota desberdinak elkartuz. Kuboidea kubo irregular antzeko bat da, dinamikoagoa, eta dituen sei aurpegiak trapezioak dira. Oteizak konbinazio ugari egin zituen kuboide horietatik bi edo hiru erabiliz, eta konbinazio horietako askori hustuketa kurbatua edo kubikoa egiten zien aurretik. Sail horrek Maklak deitutakoei bide eman zien —mineralogiatik hartutako izena— bereizi ezin den osotasuna sortzeko unitateen bat-egite prozedura agerian utzi nahian, hala ere kontuan izanik osotasun horretan unitateetako bakoitzak berezkoa duen izaera mantentzen duela. Prisma formako elementuetan aplikatutako ideia horrek lehenengo Klarionen laborategia sortzera eraman zuen, 1957ko Makla irekia (Klarionen laborategia) bezalako obrak barne hartzen dituena, kuboideen proiektua bezalaxe, hirurogeita hamarreko hamarkadaren hasieran burututakoa.

1955 eta 1956. urteetan Oteiza erliebe lanetan aritu zen gehienbat, argia eta hormaren gainazalaren aukera espazialak aztertu nahian garatu zituen lanetan. Hormarekin izandako esperientzia horretatik abiatuta, Oteizak beirazko maketa batzuk garatu zituen, adibidez Kandinsky, Mondrian eta Malevich pintoreek erabilitako espazioa aztertzeko. Maketa horiek elkarren gainean ezarritako beirazko geruza desberdinez osatutakoak ziren, eta geruza horien artean tonu eta argi-ilun desberdinetako forma geometriko txikiak txertatzen zituen, artista haien pinturetan azaltzen direnen antzekoak. Maketa horiek argiaren egoera desberdinetan behatuta, “biologia espaziala” deitu zion espazioaren jokabidea sakonetik ulertzeko aukera eman zioten, collage eta maketa txikietan edo zuria, grisak eta beltza barne hartzen zituzten harrietan garatu zuena, Desokupazio kubikoaren teorema (1956) obran adibidez. Esperientzia horien ondorioz, Oteizak bere ondorengo lanaren oinarrizko elementu bihurtuko zena definitzea lortu zuen: Malevich Unitatea, egonkortasun faktoreak (angelu zuzena) eta mugikortasun faktoreak (diagonalak) konbinatzen dituen forma trapezoidala, bere Helburu experimentalaren garapenean azkena emango zuten obretarantz aurrera egiteko definitiboa.