Calder. Grabitatea eta grazia

Iruzkinak

Orban beltza cardan giltzaduretan, 1942

Calder-ek 1942an egin zuen eskultura geldi txiki hau, Orban beltza cardan giltzaduretan izenekoa. Alanbre finez dago egina. Artistak alanbrea manipulatu du, beharbada eguzki sistema bateko bideak edo erdiguneko planeta baten inguruko orbiten segida adierazteko. Erdiguneko planeta da, hain zuzen ere, izenburuko “orban beltza”. Ardatz ezberdinetan biratzen diren parte guztien erdigunean dagoen arren, “orban” beltza gelditasun puntu bat da, beti leku berean, cardan giltzaduretan duen posizioarengatik.

Calderren garai horretako lanak mugikortasun handiagoa du, oso pieza delikatuekin egindako egitura korapilatsuei esker. Mugimendu etengabea dakarren lana sortzeari buruzko pieza da, planeten eta kosmoseko beste egitura batzuen arteko harremanean oinarriturik modelatua. Mugimendu mekaniko korapilatsuen eta eskultura mugikorraren aukeren esplorazioarekin aurrera jarraitu zuenez, lan hau birarazi eta kulunkarazi egin daiteke. Hain zuzen ere, eginak zituen ingeniari mekaniko ikasketak baliatuz, Calderrek zenbaitetan motor sinpleak egin zituen bere eraikuntzak mugiarazteko. Halako lanen bidez, Calder arte zinetikoaren aitzindari bihurtu zen. Hona hemen arte zinetikoaren definizioa: mugimenduaren irudikatze hutsaz gain, mugimendu fisikoa ere baduten artelanak. Hau bezalako lanek bateratu egiten dituzte mekanikari trebatuaren ikuspegi arretatsua eta praktikoa, batetik, eta ustekabea eta berezkotasuna, bestetik. Burutsuak dira, baina enfasi nagusia ez dute ingeniaritza. Mugimendua dakarren eskulturari buruz Calderrek zuen ikuspegiarekin bat dator hori; Calderrek behin eta berriz esaten zuenez, elementu mekanikoak sekula ez luke elementu estetikoa kontrolatu behar. Askoz nahiago zuen, bere hitzetan, “makina pobre bat eta eskultura on bat”.