Calder. Grabitatea eta grazia

Iruzkinak

Pittsburgh, 1958

Mobile itzel honek Pittsburgh du izena. Altzairu eta aluminio margotuez egina, Calder-en estatus artistikoa berretsi zuen, 1958an, lehenengo aldiz atera zuenean, Carnegie‑ko Nazioarteko Erakusketan lehenengo saria irabazi zuenean. Erosi egin zioten, eta Pittsburgheko aireportu nagusian instalatu. Gaur egun ere Pittsburgheko Udala da artelanaren jabea.

Pieza hau 1958an egin zuen Calderrek. Artean, arte publikorako oso aukera erabilia ziren Calderren mobileak. Lan hau egin zuenerako, Calderrek jadanik mobile enkargatu berriak instalatuak zeuzkan UNESCOren Parisko egoitzaren kanpoaldean eta —hegaldi segailaren zentzua eta teknologia hain ondo adierazten dituzten artelan baterako guztiz aproposa— gaur egun Kennedy izena duen New Yorkeko aireportuan. Monumentu abstraktu horiek nabarmen aldentzen ziren ohiko monumentu figuratiboetatik, eta esanahi zabalagoak eta askotarikoak ahalbidetzen zituzten. Honakoa esan zuen:

“Jendeak uste du monumentuak lurretik atera beharko liratekeela, inoiz ez sabaitik, baina mobileak ere monumentu monumentalak izan daitezke”.

Calderren honelako lan askoren izaera handinahia gorabehera, nahiko forma soilak dira. Eraikitzeko bitartekoak eta materialen izaera oso garbi dago beti. Xaflaren metala edo alanbrea non okertu duen ikus dezakezu, eta kakoak, torlojuak eta junturak agerian egoten dira. Mobileen kasuan, biziro sentitzen dugu parte bakoitzak oreka duela osotasunarekin. Pittsburgh egin zuen garaiaren inguruan, Calderrek esan zuen aspaldidanik erabakia zuela arte primitiboa hobea zela arte dekadentea baino, eta ahalik eta primitiboen mantenduko zela. Calderrek esan nahi zuen ez ziola axola akabera perfektuak, leuntzeak edo sofistikazioak, eta nahiago zituela lanen oinarrizko elementuak.