Surrealismoaren gauzak

Iruzkinak

Edward James

Edward James Surrealismoaren babesle eta defendatzaile sutsua izan zen Britainia Handian. Diseinu surrealistez osatutako munduak sortu zituen: Wimpole Street-eko georgiar estiloko bere etxean, eta Monkton etxean, Sussex-en, Ingalaterran. Hainbat artista eta diseinatzaile babestu zituen, René Magritte eta Salvador Dalí besteren artean. Azken honek “poeta kolibri” bezala deskribatu zuen James. 

Ikono bihurtu ziren diseinu surrealista ugariren eragile izan zen Edward James. Hemen Dalí-ren otarrain-telefonoak, gertu Mae West Hollywoodeko aktoresa ospetsuaren ezpainen forma duen satinezko sofa arrosa, eta loreen ordez hostoak eta eskularru arrosak motibotzat dituen te-zerbitzua ikusiko dituzu. Jamesen Londresko etxean zeudela bururatu zitzaien Dalíri eta biei otarrain-telefonoen ideia. Hemen ikusten duzun bertsio zuriak Telefono afrodisiako zuria du izena. Surrealisten ideia baten erakusgarri bikaina dugu hau, esanahi berriak sortzeko bi objektu desberdin elkartzearena, alegia. “Ez dut ulertzen,” idatzi zuen Dalík gerora, “zergatik ez didaten jatetxeetan inoiz ematen telefono errea, otarrain errea eskatzen dudan bakoitzean”.

1930eko hamarkadan zeharo itxuraldatu zuen Edward Jamesek Monkton etxea, eta fantasiazko espazio ikusgarri bat sortu zuen bertan. Jatorrizko adreiluzko aurrealdea, leku hartan tipikoa zena, more koloreko estuko geruza batez estali zuen, eta sarrera nagusiaren albo banatan bi palmondo erraldoi landatu zituen. Leihoak inguratuz lima koloreko igeltsuzko moldadurak jarri zituen eta fatxadako hodiei neurriz gaineko banbu-zutoinen itxura eman zien.

Barrualdeak fantasiaz betetako espazioak ziren, Jamesen antigoaleko altzariak eta diseinu surrealistak nahastuta zituztenak. Hemen adibidez paretako lanpara bat ikus dezakezu, igeltsuzko esku baten formarekin, kristalezko esfera bat eutsiz. Eta, noski, Mae Westen ezpainen forma duen sofa famatua. Dalík eta Jamesek elkarrekin landu zituzten sofa hau egiteko ideiak. Hasiera batean bi egin ziren Monkton etxeko egongelako tximiniaren albo banatan ipintzeko. Dalík erabaki zuen sofa “ahalik eta satin distiratsuenarekin estali behar zela, ezpainetako margoaren antzera”.

Bitrina honen alboko argi-kaxan ikus dezakezun XIX. mendeko zurezko sofa txikia (lehoi-buruak ditu beso-euskarrien ordez eta atzaparrak hanken ordez) Monkton etxeko gune surrealista baten erdian zegoen. Altzari honek txakur baten oinatzak zituen alfonbra berde bat zuen azpian, Jamesen otso-txakurren oinatzetan inspiratuak. Elkarrekin ikusita, sofa hau bizidun bihurtuko zela zirudien, gelatik irten eta alde egiteko prest balego bezala.