Antoni Tàpies. Objektutik eskulturara (1964-2009)

Iruzkinak

Horma, 1991

Tàpies-en obran, bada pinturan zein eskulturan eta idatzietan asko errepikatzen den elementu bat: horma. Tàpiesen obra aztertu duten pentsalari guztiek ere gai horri buruz idatzi dute.

Hormaren atzean dagoen misterioa eta gordeta duen aukera estetikoa dela-eta, artistak askotan irudikatu izan ditu hormak. Txamotadun lur esmalteztatuzko horma bat dugu honako hau. Zatiketak eta hainbat elementu ditu gainean idatzita edo margotuta. Beheko lauzetan, ebakien bidez, lehen ikusi dugun atearen behatxuloen antzeko parrillak daude, oraingoan horizontalean jarrita. Goiko lauzetan hiru txorrota ikus daitezke (testuingurutik ateratako objektuak), erakusketako bainuontziari falta zaizkien txorrotak, alegia. Hanka-arrastoak, zenbakiak, gurutzeak, bihotzak, zirriborroak ere baditu, aurreko obretan ere ikusi ditugun zeinuak dira.

Barbara Catoir-en arabera, “idaztea Tàpiesen artearen osagai bihurtu zen. Letrek, zifrek eta hieroglifikoek bigarren lengoaia misteriotsu bat balira bezala estaltzen dute artistaren obra. [...] Ezkutatzean dute zentzua. Enigma komunikazio-printzipio bihurtzen da”.

Jacques Dupin-ek, hormari buruz hitz egitean, ondorengo hau galdetzen dio bere buruari: “Zer dira hormazko mihise horiek? Pintura guztia laburtzen eta ukatzen duen horma da eta bere indarretik birsortzen da. Hormaren aurrean denbora gelditu egiten da eta begiak ireki, hasierako uneetan bezala. Horma ez dago ez fabrikatua, ezta eraikia ere, errealitatetik kolpez erauzia baizik”.

Eta Tàpiesek berak Comunicación sobre el muro idatzian ulertzeko argibideak ematen ditu:

“Makina bat iradokizun sor daitezke horma baten iruditik eta horma horrek eskaintzen dituen aukera guztietatik! Banaketa, itxialdian egotea, doluen horma, espetxearen horma, denboraren iragaitearen lekukotasuna; azalera leunak, lasaiak, zuriak; azalera torturatuak, zaharrak, zaharkituak; giza arrastoen, objektuen, elementu naturalen aztarnak; borrokaren eta ahaleginaren sentipena; suntsipenarena, hondamendiarena; edo eraikitzearena, sortzearena, orekarena; maitasun, oinaze, higuin, anabasa hondarrak; hondakinen prestigio erromantikoa; elementu organikoen ekarpena, erritmo naturalen eta materiaren mugimendu naturalaren forma iradokitzaileak; paisaiari lotutako sena, gauza guztien funtsezko unitatearen iradokizuna; materia orokorra; lurreko gauzen adierazpena eta balioespena; masa handien hainbat motatako banaketa konbinatua; erortzearen, hondoratzearen, zabaltzearen, kontzentratzearen sentipena; munduaren gaitzespena, barrura begiratzea, grinen deuseztatzea, isiltasuna, heriotza; urradurak eta torturak; zatikatutako gorputzak, giza hondakinak, soinuen, atzamarken, urratuen, leherketen, tiroen, kolpeen, mailu-hotsen, garrasien, oihartzunen, espazioko oihartzunen baliokidetasunak; gai kosmiko baten inguruko gogoeta, lurra, magma, laba, errautsa behatzeko hausnarketa; gudu-zelaia; lorategia; joko-eremua; iragankortasunaren helmuga [...] Eta nik hainbeste estimatzen ditudan filosofia eta jakituriei harrotasunez lotzen ninduten beste hainbat eta hainbat gauza ere bai!”.