Frank Lloyd Wright

Iruzkinak

Tenplu Unitarioa

Tenplu Unitarioa 1905ean hasi zen eraikitzen, duela mende bat gutxi gorabehera. Ahal baduzu, begiratu tenpluaren egungo argazkia maketa ikusi aurretik. Leiho zenitalek argi iragazia igarotzen uzten dute, Erdi Aroko abadietako koloretako beirateek legez, espazioa argi-marrazki irudikagarriz betez. Kanpoaldea ez da ikusten. Antzinako monje eta harginek bezala, Wright-ek barnerantz erakarri nahi zuen bere arreta, kongregazioaren bilera espiritualari garrantzia emanez.

“Egun oskarbi, zoriontsuaren sentsazio bat lortu nahi nuen barnealdean. Hala, euri edo izpi izan, eguzki-argiaren berotasuna izango zuen”.

Goazen orain maketa ikustera. Wrightarrak Oak Parkeko Kongregazio Unitarioko kideak ziren. Eliza sute baten ondorioz berreraiki beharrekoa zen. Kongregazioaren fondoak mugatuak ziren: 45.000 dolar besterik ez zituen. Wrightek, hala ere, unitarioek, pentsamolde irekia izateagatik bereizten direnak, aurretik inoiz ikusi ez bezalako espazio bat sortu zuen.

“Zergatik orduan ez eraiki tenplu bat… gizakiarentzat, bere burua aurki dezan, Jainkoaren maitasunean?

Eraikuntza-batzordeak nolako itxura izango zuen galdetu zionean, Wrightek hasiera batean ezin zuen erantzun:

“Lehenengo ideia zen gurtzarako gela nabarmenaren ideia gogoan izatea, eta gela handiaren zentzu horrek eraikin osoa itxuratzen uztea, barneko gela kanpoko arkitektura izaten uztea.”

Hau izan zen hormigoia ageriaz utziz egin zen AEBko lehenengo eraikin publiko ez-industriala. Bere soiltasunak, lau aldeak berdin-berdin, kostuak murriztu zituen. Hormigoia moldatzeko erabilitako zurezko moldeak berrerabil zitezkeen. Auditorioaren barnealdeak eliza-eraikinetarako ezarritako arau gehienak hautsi zituen.

Erdiko pasabidea baztertua geratu zen atariko sarrera baten eta aretoaren perimetroa inguratzen zuen “klaustro” baten alde; hartara, kongregazioko kideak besteei enbarazu egin gabe sar zitezkeen. Eserleku ilarak atondu ziren solairu nagusian, baita balkoien bi mailatan ere, aretoaren hiru aldeetan; hartara, pertsona guztiak artzainaren ondora bildu eta elkarren bistan jar zitezkeen.

“Arkitekturaren zentzu guztiz berri bat geratu zen agerian… funtzioari lotutako forma ez ezik,, espazio mugatu moduan sortutakoa ere bazen.”

Eraikina orduan “argi bidez sortutako barne-espazio” bat bihurtu zen, eta gizateriaren batasuna eta unitarioen artean Jainkoaren presentziaren sinesmena irudikatzen zuen.