Frank Lloyd Wright

Iruzkinak

Gordon Strong Begiratokia eta Planetarioa

1920ko hamarkada “zoriontsuak” fenomeno guztiz berri bat ekarri zuen: automobil-turismoa. 12.000tik gora Ford “T” zebiltzan Estatu Batuetako errepideetatik.

Nora joango zen jendetza hori ordea? Gordon Strong Chicagoko negozio-gizonak bilera batera deitu zuen Wright 1924an. Berarekin hitz egin nahi zuen Sugarloaf Mountain muinoaren tontorra “automobilen helburu” izan zedin, Washington eta Baltimore bezalako gertuko hirietako bisitariak erakartzearren. Esan zuenez:

“Zirrararen elementua eta edertasunaren elementua dauzkan eraikina nahi dut. Txundigarria izan behar du, harritzekoa... iraun behar du, oroitarri iraunkorra eta sinesgarria izan.”

Wrightek bisitariak autoak kanpoko aldapa batean gora gidatzen imajinatu zituen…

“...beren autoetan eroso eserita egoera berri batean, paisaia osoa euren inguruan biltzen dela: gidariak, hegazkin batean baleude bezala, ikuspegiaren eraginpean gelditzen dira.”

....eta haien autoa aparkaleku-zaintzaileari utziz, hura aparka zezan. Bisitariak, ondoren, esparrura sar zitezkeen oinezko arrapala batetik. Beheko paisaia harritsua miretsiko lukete, zoru mailan dagoen planetariora heldu aurretik.

Honezkero jabetuko zineten “Begiratokiaren” zigurat formaz segur aski. Egitura honek Ekialde Ertainean ditu bere erroak, batez ere Samarrako Mezkita Handian (Irak). Piramide mailakatuaren forma ez zen ia erabili antzinatik. Wrightek, ordea, ez zien itzuri egiten inspirazio historikoko ideiei. Strongekin izandako bilera batean aldarrikatu zuenez, “Begiratokia” “munduaren hizpide” bihurtuko zen, Pisako Dorre makurra, Salomon Erregearen tenplua edo Babiloniako Lorategi eskegiak bezala.

Wright ez zen autoentzako halako arrapaletan pentsatu zuen arkitekto bakarra, baina bera izan zen tamaina horretako aldapa pentsatu zuen bakarra. Bere aldapa asmo handiko plan itzela zen: asmo handiegikoa beharbada. Bezeroak arkitektoa Babeleko Dorrea “kopiatzea” leporatu zion, eta proiektua bertan behera utzi.