Sekzioak | Intersekzioak. Guggenheim Bilbao Museoaren bildumak 25 urte

Iruzkinak

Jorge Oteiza

Jorge Oteiza, artista autodidakta bera, Euskal Herriko eskultore garrantzitsuenetako bat izan zen. Haren ustean, bilaketa intelektuala ez ezik, sormen-jarduera ere bazen artea. Teoria estetiko konplexuek eta pentsamendu zientifikoak pizten zioten interesa, eta bere lan artistikoan aplikatzen zituen. Oteizarentzat funtsezko kezka zen espazioaren ideia, edo espaziorik ezarena. Horregatik, bere eskultura-lan gehienek agerian uzten dute zer-nola esperimentatzen zuen masaren desokupazioarekin. Oteizak ikuslearen erantzuna aktibatu nahi zuen, eskultura batean sortutako edo irekitako espazioaren aurrean: haren esanean, masa ezabatzeak energia sortzen zuen.

Oteizak esperimentazioaren eta espiritualtasunaren inguruan zituen ideiak Kandinsky, Mondrian, Malevitx eta halako maisuen lanen berrazterketan inspiratuak dira, eta ideia haiek zilindroak, esferak eta kuboak bezalako forma geometriko sinpleak husteko prozesuetan gorpuzten ziren. Hori horrela, arazo-multzo berbera planteatzen zuten taldeetan ordenaturiko maketa txikiekin egiten zituen probetan oinarritzen zuen artistak bere lana. “Familia esperimental” deitzen zien sail haiei. Areto honetan, familia horietako bitan bilduriko lanak ikus daitezke: Kutxa hutsak eta Esferaren desokupazioa familietan bildutakoak, hain zuzen.

Hillargia, Bost Malevitx unitate kurbo bidezko eraikuntza hutsa, Esferaren desokupazioaren proba

Esferaren desokupazioa saileko hiru eskulturek esferaren definizioa jorratzen dute. Oteizaren ustez, esfera huts baten barruko eta kanpoko espazioek bi errealitate osatzen dituzte: barneko espazioa edukia baino ezin da izan, eta kanpokoak, berriz, esfera ingura dezake soilik. Ikerketaren fase horretan, Oteiza esfera hausten saiatu zen, eta eremu energetiko huts gisa erakusten. Horretarako, elementu linealen konbinazioak erabili zituen, sutegian moldatuta hainbat kurbaduratako piezak sortzeko. Elementu horiek elkarrekin konbinatzean sortzen dituzten formek nukleoaren inguruan abiadura ezberdinetan mugitzen ari direla ematen dute.

Hillargia mugimenduaren gaineko azterketa bat da, eta ilargiaren faseei egiten die erreferentzia. Ilargiak garrantzi handia du euskal kulturan; eskultoreak sarritan adierazi zuen nahiago zuela ilargi amandrea eguzki erregea baino. Hauxe esan ohi zuen:

“Eguzkia astro tentela da: egunez bakarrik irten daiteke, eta ilargia, berriz, egunez zein gauez”.

Bi triedroren batze bidezko kutxa metafisikoa. Leonardoren omenez eta Irekidura handiko kutxa hutsa

Kutxa hutsak sailean, Oteizak espazio positibo eta negatiboaren gainean eta masaren hustuketaren inguruan eginiko etengabeko ikerketa ageri zaigu. Artistak forma geometriko ezberdinekin esperimentatu zuen arren, kuboa izan zen soluziorik onena energia espiritualez bete zitekeen espazio huts bat definitzerakoan. Bi eskultura hauek ederki irudikatzen dituzte artistaren kutxa metafisikoak: barruan espazio ilunak sortzen dira. Oteizaren arabera, kutxak harrizko edo marmolezko oinarri baten gainean ipintzeak espazio sakratu bat sortu izanaren sentsazioa ematen zuen.

1959an, urteetako jarduera artistikoaren ondotik, Oteizak ondorioztatu zuen dagoeneko egina zuela bere esperimentazioan egin zezakeen bide guztia; eskulturagintza utzi, eta ikerketa teorikoari eta kulturaren, hezkuntzaren eta politikaren alorreko aktibismoari ekin zion orduan.