Hermann eta Margrit Rupf Bilduma

katalogoa

André Derain

Rudolf Koella

Chatou, Frantzia, 1880 – Garches, Frantzia, 1954

Rupf Fundazioaren egoitza iraunkorrak, Kunstmuseum Bern-ek, André Derain-en hamaika koadro dauzka. Suitzar museo batean dagoen artista honen obra multzorik handiena biltzen du, beraz. Koadro horietatik zazpi hor egotea Hermann eta Margrit Rupf senar-emazte bildumagileei eskertu behar zaie, Derainen jarraitzaile sutsuak direnez, XX. mendeko lehenengo laurdenean zeharreko abangoardiako¹ frantses artistarik aipagarrienetako bat dela uste baitute. Sortu eta gutxira erosi zituzten obra horiek guztiak, Daniel-Henry Kahnweiler-en bitartez, paristar arte-salerosle aparta baitzen garai hartan artista gazteen sustatzailerik onena eta hainbat aldiz idatzia baitzuen Derainez².

Lehenengo erosketa 1907koa da jadanik, hala Hermann eta Margrit Rupfek nola André Derainek 27 urte zituztenekoa. Erabaki guztiz ausart hark ipini zituen bizi osoan senar-emazteak Kahnweiler arte-saleroslearekin lotuko zituen adiskidetasun estuaren oinarriak. Aipatu dugun koadro horrek Frantziako hegoaldeko paisaia ez bereziki ikusgarri bat erakusten du, Derainek han igaro baitzuen uda hura. Esan beharra dago Derain han bisitatu zutela bai Henri Matisse-k eta bai Georges Braque-k eta paisaia hura, Derainek uda hartan pintatu zituen guztiak bezala, Fauvismoaren eta Kubismoaren arteko erdi bidean dagoela. Koloreen arteko kontraste zakarrak eta inguruko lerro beltz lodiak oraindik Fauvismoari badagozkio ere, Derain bera fauvistarik nabarmenetako bat izan baitzen zuela gutxi arte, orain kolore-paletak, lur ñabarduretara mugatzen denak, eta gainalde lau batean ezarritako naturako elementu estilizatuen egitura trinkoak kutsu kubista bat dute dagoeneko. Ez da ahaztu behar uda hartan bertan Pablo Picasso-k, Avignongo andereñoak (Les demoiselles d’Avignon) kubismoaren obra giltzarria amaitu eta handik gutxira, estilo kubistako bere lehen paisaia abstraktuak ere sortu zituela³.

Fauvismoaren eta Kubismoaren artean lehian ari den estilo piktoriko hori presente dago oraindik Derainek hurrengo urtean pintatu zuen koadroan; hala eta guztiz ere, erakusketa honetan dauden beste hiru paisaiek —handik gutxira sortuak— planteamendu zeharo desberdin bati erantzuten diote. Rupf senar-emazteek koadro horiek sortu eta handik gutxira erosi izanak frogatzen du berriz ere bildumagile gisa zuten zorroztasun harrigarria. Berehala konturatu ziren biak ezen, garai hartan, ez bakarrik Derain estilo-aldaketa errotikako bat burutzen ari zela, baita ere haren adiskide Picassok eta Braquek antzeko bideari ekin ziotela.

Izan ere, Derain da, Picassorekin eta Braquerekin batera, 1907–09 urteetako Kubismo Analitikoari kontrajarrita Kubismo Sintetikoa deitu izan zitzaion zera haren asmatzaileetako bat. Estilo piktoriko berria 1910ean sortu zen, eta bereizgarri du lehenik eta behin egitura formalak gero eta geometrikoagoak eta gardenagoak bihurtzea eta paleta nabarmen argitzea, Derainen Cagnesko etxe batzuk (Maisons à Cagnes, 1910) eta Beauvaiseko bidea (La route de Beauvais, 1911) obrek eredugarriro erakusten duten bezala. Tituluek ez dute zalantzarako biderik ematen: gai guztiz ere errealak irudikatzen direla frogatzen dute; hala ere, gaiak hain estilizatuta agertzen dira, non gaien kontua bigarren mailan geratzen baita argi eta garbi, alderdi huts-hutsean formalaren atzetik. Bi koadrootan deigarria da orobat nola oihala, lehen geruza zuri bat duena, pintatu gabe geratzen den gehienbat, halako moduan non bisualki haren gainean agertzen diren egitura gardenak modu guztiz ere harrigarrian aurrerantz bultzatuak baitira. Orduan, ikusleriak oro har ez zuen inolaz ere ulertzen hura guztia eta koadro horiek amaitu gabe zeudela uste zuen, urte batzuk lehenago Paul Cézanne-ren pinturaz esana zuen bezala.

Hala eta guztiz ere, Derain Cézannerekin konparatu izanak bazuen nolabaiteko funtsa. 1920an Kahnweilerrek Kubismoari buruzko bere liburuan idatziko zuen ezen Derain zela, beste edonoren gainetik, Cézannek irakatsitakoa berreskuratu zuen pintorea. “Frantziako pintoreen artean bera zen handienetako bat”, jarraitzen du testuak. “Trantsizioko pintoreak zirenez, Trecentoko maisuak bezala, nahiz kontrako norabidean, Cézanne eta Derain artearen historiara igaroko dira. Errepresentazioaren eta konposizioaren arteko gatazka koadroan ezabatzea ez da erabat bide horretatik sekula lortuko⁴. Izan ere, 1910eko hamarkadaren hasierarako, Derainek, Cézannek bezala, uste osoa zuen ezen kontua ez zela hainbeste artea errotik iraultzea nola munduaren ikuspegi berria eskulangilearen ohiko trebetasun sendoarekin konbinatzea, obrari arte klasikoarenaren antzeko duintasuna emateko xedez.

“Ordenara deitze” hori, garai hartan artista askok aintzat hartu zutena, gero eta soslai argiagoa hartuz joan zen Derainen obran 1910eko hamarkadak aurrera egin ahala. Haren koadroak errealitatera hurbilagotuz joan ziren eta haren adierazpidea gero eta konbentzionalagoa bihurtu zen, 1913an Martigues-en pintatutako eta Rupf Fundazioarena den koadro batek frogatzen duen legez, tradizioaren zordun tinkoa baita konposizioaren ikuspegitik. Sakonera iradokitzen duen repoussoir gisa xehetasun osoz irudikatutako lehen plano ilun bat erabiliz eta atzean kokatutako paisaia zatituz, askoz argiago, garbi desberdindutako gunetan, Derainek efektu ikaragarri teatral bat eragiten duen espazio-sentsazio bat sortzen du. Gainera, unibertso piktorikoa egitura garden bat bezala marraztu ordez pintzela atzealde txuri baten gainean aplikatuz, orain artistak kolorez erabat estaltzen du koadroaren gainaldea. Irudi piktorikoaren konposizio-mota berri hori, Fauvismoaren eta Kubismoaren esperimentu ausartetatik gero eta gehiago urrunduko dena, kutsu iluneko errealismo batean amaituko da, zeinak, antzinako maisuen mailara iritsi nahia gorabehera, zirrara hutsal samar bat eragiten baitu sarritan. Koadro-mota horiek ez zitzaizkien Rupftarrei jadanik interesgarriak iruditu, eta 1910eko hamarkadako bigarren erdialdean Derain lehenesteari utzi zioten eta harrezkero ez zioten erosi haren grabatu ugarietakoren edo haren liburu ilustratuetakoren bat baizik, asko jota.

[Itzultzailea: Jon Muñoz]

Oharrak

1. Badago Rupf Fundazioaren Bildumakoak diren Derainen obren zerrenda oso bat, marrazkiak, grabatuak eta liburuak barne, Hermann und Margrit Rupf-Stiftung, Kunstmuseum Bern, 1969, 20–26 eta 143–78. zb. katalogoan. [itzuli]
2. Ikus hemen ageri den bibliografia: Die Sammlung Kahnweiler. Von Gris, Braque, Léger und Klee bis Picasso, erak. kat., Kunstmuseum Düsseldorf im Ehrenhof, 1995, 272–73. or. [itzuli]
3. Daix, Pierre, Le cubisme de Picasso, Neuchâtel, 1979, 55–63 katalogo zb. [itzuli]
4. Kahnweiler, Daniel-Henry, Der Weg zum Kubismus (Kubismorako bidea), Teufen, 1958, 19. or. [itzuli]

PDF-a JAITSI