ArkiEskultura

Iruzkinak

[Auguste Rodin: Balzac; Jacques Lipchitz: Zutik dagoen pertsonaia; Vladimir Shuchow: Moskuko komunikazio dorrea]

Beste erakusgai batzuk taldekatu ditugu hemen, multzo gisa beha diezaiezun. Honako hauek dira: Auguste Rodin-en Balzac, 1892 eta 1893 artean egina; Jacques Lipchitz eskultorearen Zutik dagoen pertsonaia, 1915 eta 1916 artean egina; eta Moskuko komunikazio dorrerako Vladimir Shuchow-en eredua, 1919koa. Horiek ere, arkitektura historikoaren eta eskultura modernoaren arteko lotura estuak erakusten dituzte.

Dorreak beti izan dira sinbolismo handiko egiturak, arkitekturaren eta eskulturaren arteko erdibidean non ere bait. Adibidez, Babelgo dorrea, zeruan zuloa irekitzeko eraiki zena, ohartarazteko seinalea dugu. Abel Grimmerren XVII. mendearen hasierako pinturan, gizakiak Jainkoari erakusten dion harrokeria irudikatzen da, Bibliako tradizioaren arabera. Bestalde, katedral gotikoa seinale positiboa da. Jainkoaren gidaritza sinbolizatzen du, eta gizadia Jerusalem zerutarrerantz zein betiereko bizitzaren promeserantz zuzentzen du. 

Aitzitik, Rodinen monumentua Honoré Balzac frantziar idazlearen omenezkoa da; espirituaren dorrea da, politikaren tirainaren gainetik. Eiffel dorreak inspiratu zuen Rodin, Balzac idazlearen monumentua egiteko. Eiffel dorrea 1989an eraiki zuten, 1889ko Parisko Mundu Erakusketaren ikur eta aurrerapen teknologikoaren iragarle izan zedin. Arkitektura 1830az geroztik ari zen burdinazko egiturak egiten. Estilo gotikoa biziberritu egin zen, gotikoaren berpizkundea deritzon garai hartan. Europa kontinentalean, formen arteko antzekotasuna zela eta, burdinazko gotikoa terminoa erabiltzen hasi ziren, egitura ausart horiei deitzeko.

Izan ere, Tatlin, Malevitx eta Lissitsky errusiar artisten inguruko konstruktibistek beren artea Errusiako Iraultzaren zerbitzura jarri zuten. Haiek Gotikoko eraikuntza egiturak eta masoien Erdi Aroko logiak aztertu zituztela esaten da. Horren adibide argia da garai hartako egituretatik benetan ere eraiki zen bakanetako bat: 150 metroko Sabolovka dorrea. Shuchow errusiar ingeniariak diseinatu zuen, eta komunikazio dorrea izateko eraiki zuten, Moskuren bihotzean, 1919. eta 1922. urteen artean. Jatorrizko asmoa zen Eiffel dorrea baino 50 metro garaiagoa izan zedila. Moskuko irrati dorrea zenez, urrunetik ikus zitekeen, eta Errusiako Iraultzaren mezua helarazten zuen. Noizean behin, diseinu burutsu hura radar dorre flotatzaile gisa ere erabiltzen zen, gerraontzi eta zamaontzietan. Shuchowen ereduaren alderdirik harrigarriena filigrana‑eraikina da. Barra zuzenez egina da. Hala ere, giltzadura mota berri bati esker, diseinuak forma makurrak ditu. Hartara, dorrea dar‑dar dagoela dirudi, ikusmenaren aldetik, bederen.