Artea eta Txina 1989 ondoren: Munduaren antzerkia

Iruzkinak

Mao Zedong: Sareta gorria, 2. zkia., Wang Guangyi

1990eko hamarkadan, arte txinatar garaikideari buruzko erakusketa gehienak bi margolaritza motaren inguruan egiten ziren: Errealismo Zinikoa eta Pop Politikoa. Mugimendu horien ezaugarri izan ziren, alde batetik, txinatarren aurpegiak kexu-keinu gehiegizkoak eginez jasotzen zituzten koadroak, eta bestetik, Iraultza Kulturalaren propagandako figura koloretsuak mendebaldeko markekin nahasiak, esaterako Coca-Colarekin edo Marlbororekin. Erakusketa honek ikuspegi desberdina proposatzen du Tiananmen ondoren sortutako arteari buruz. Atal honek, berriz, Txinan arte kontzeptualarekin konpromiso apalagoa eta barnekoiagoa eraman zuten artisten lanak aurkezten ditu.

Arte kontzeptualaren oinarrian dagoen funtsezko ideia zera da, artea ideia bat dela, ikuslearen buru barnean osatzen dena. Artearen, gizartearen eta, baita ere, politikaren ohiko esanahiak zalantzan jarri eta kritikatzeko aukera ematen die artistei. 1980ko hamarkadaren bukaerako eta 90eko hamarkadaren hasierako artista txinatarrentzat, arte kontzeptualak tresnak eskaintzen zituen, euren heziketan ikasarazi zieten guztiari buruzko jarrera berriz planteatzeko.  

Imajina ezazue Pekingo Arte Nazionalaren Galerian sartu zaretela. 1989 da, Estatuak kudeatzen du galeria, hamahiru urte soilik igaro dira Mao Zedong liderra hil zenetik, eta Txinan leku guztietan gehien ikusten den irudia, ikono nazionala, lauki gorri baten atzean ikusten duzue.

Wang Guangyi artistaren lan hau lehenengoetakoa izan zen ikusleari aukera ematen, nolabait aldentzeko Maoren irudiak bere gainean, bere gogoaren gainean, eragiten duen nagusitasunetik. Hamarkadetan zehar irudi horren milioika kopia ikusi ziren eskola guztietan, lantegietan, tren geltokietan eta etxeetan. Erraldoi ageri da Tiananmen plazako Zeruko Bakearen Atean, nazio txinatarraren erdigune sinbolikoan. Baina, haren gainean inprimategiko laukia jarrita, agerian utziz nola irudia sail izugarri ugarietan erreproduzitzen zen, propagandaren mekanismoak erakusten ditu Wangek. Honako hau esaten du, nolabait, artistak: “Ikusten duzu? Boterea egitura bat besterik ez da, mitoak sortzeko makina. Zer gertatuko litzateke gure burua sinismenetatik askatuko bagenu?”.    

Margolan hau ikustean, estatubatuarren Pop artea etor lekioke burura inori; Andy Warhol-en Mao saileko lanak, esaterako, 1970eko hamarkadaren hasierakoak, edo Roy Lichtenstein-en komikien panelak, hain eskala handira zabalduta, antzematen baitziren kolorearen gradazioak sortzeko erabilitako puntuen patroiak.

Lan hau erarik agerikoenean eta funtsezkoenean lotzen da Pop artearekin, izan ere, komunikabideetan erabat dabilen irudi bat hartu eta eraldatu egiten baitu. Eta pop artearen definiziorik oinarrizkoena, hain zuzen ere, horixe da: zerbait ezaguna hartu eta hura itzulikatu.

Warhol-ek Maori buruz egindako margolanek botere politikoa ospearen beste modu baten gisan aztertzen duen bitartean, Wang-ek beste ikuspegi bat hartzen du. Bere hitzez adierazi zuenez, bere “ilusioaren zentzu mitologikoa” kendu nahi zion Maoren erretratuari, lehenagoko liderrak Txinaren gainean ezartzen zuen botere espirituala kolokan jarrita batez ere.