Txina: 5.000 urte

Iruzkinak

Terrakota; Qin dinastia

1974an, Txinako ipar-mendebaldean, antzina hiriburua izan zen Xi’an hiritik hurbil, patina zulatzen ari ziren nekazari batzuek terrakotazko buru bat azaleratu zuten, hamaika bat oinbete sakon lurperatuta zegoena. Zoriz gertatu zen deskubrimendu haren haritik XX. mendeko aurkikuntza arkeologiko liluragarrienetako bat etorri zen: buztinezko armada bat, 7.000 soldaduz, zaldiz eta gerra-burdiz eratua, Qin Shi Huangdi Txinako lehenengo enperadoren hilobitik gertu, hiru hobitan kokatua. Gudu-formazioan lerrokaturik, egin zituztenean kolore biziz pintatu zituzten; gudariek ezpatak, lantzak eta arkuak zituzten.

Aurreko irudia jeneralarena da, soineko armadura apainduak eta buruan duen boneta oso tolestuak adierazten duten bezala; boneta kokospean loturik du, begizta ikusgarriarekin. Lehen brontzezko ezpata bati eusten zion. Ausart eta lasai, hausnar sakonean dirudi... hurrengo kanpaina gogoan duela edo.

Hurrengo biak ofizialak dira; soinean longaina errektangularra dute, goi mailakoak diren adierazgarri. Qin enperadorearen soldaduak ospetsuak ziren beraien zangartasunagatik; gudura kasketik gabe joaten ziren. Uniformearen atalak hauek ziren: tunika luzea, bularraldean armadura-txalekoa, zangozorrak berna-makilak babesteko, eta punta karratuko sandaliak

Atzeko irudia terrakotazko armadan nagusi diren infanteriako gudarietako bat da. Ohartu nolako xehetasunarekin taxutu zuten beraren ilea —atzerantz orraztuta eta buruaren atzealdean txirikordetan bilduta— eta nolako sentsibilitatearekin zizelatu zituzten beraren begi sakonak eta aurpegi hezurtsua. Luzaturik duen besoan, ukabila erdibilduta duela, benetako lantza eduki zuen jatorriz. (etena)

Ondoren, gerra-gurdiko zaldi baten irudia dugu, muskuluak aurrera egiteko teinkaturik dituela, guduan eraso egiteko aginduaren zain balego bezala. Isatsa goian loturik du, arnesa ez trabatzeko. Artisauek irekidura bat diseinatu zuten zaldiaren hegalean zehar, hala, laban sartzean, aire beroa handik irten zedin eta irudiak eztanda egin ez zezan. Gogortu ondoren, pintatu egin zuten eta arnesa jarri zioten, zurezko gurdiari lotzeko; gurdia aspaldi usteldu zen.

Irudi bakoitza, ikusten duzunez, naturalismo handiarekin eta xehetasunei arreta handia emanez modelatu zuten. Arrazoia hau izan liteke: irudietakoak Enperadorearen benetako ohorezko zaindariak izatea, haiek posatzeko irrikitan zeudelako, bai baitzekiten enperadorearekin batera beraiek barik irudiak ehortziko zituztela.

Izan ere, Simaqian Txinako garai zaharretako historialari handiak, K.a 100 inguruan bizi izan zenak, kontatu zuen umerik egin ez zuten Qin Shi Huangdiren alargunek harekin batera joan behar izan zutela beste bizitzara, bai eta hilobia egin zuten artisau eta arkitektoek ere, barrura nola sartu zekitelako. Baina hori gora-behera, Lehen Enperadorea pragmatikoa zen eta ongi zekien norberaren ohaideak eta arkitektoak sakrifikatu arren, ez zela onuragarria soldaduak ere hiltzea.

Qin Shi Huangdik K.a. 246 urtean jaso zuen Qin erresumako tronua. Bere agintealdiko hurrengo 25 urteak auzoko erresumekin borrokatzen eman zituen, eta azkenik, milioi bat gudari baino gehiagoko armadaz baliatuz, Txina konkistatu zuen, «zetarrak marugatze orria jaten duen bezala», Simaqian-en hitzetan. K.a. 221 urtean dinastia berri bateko Lehen Enperadore izendatu zuen bere burua, eta jarraian bere inperioa bateratzeari ekin zion. Aurreko garaietan zenbait gerlari-estatuk eraikitako harresiak batu eta Harresi Handia eraikiarazi zuen; hala, 1.500 milia luze zen babesa sortu zuen, Txina iparraldeko nomada-leinuen erasoetatik begiratzeko. Munduko luzeena den gotor-babes hau eraikitzeko, milaka langile deitu zituzten, eta haietako asko bertako harritzarretan lurperatu zituzten.

Qin Shi Huangdi enperadoreak enperadore bihurtu baino lehen agindu zuen has zitezela bere hilobi-eraikuntza konplexuan lanean; proiektuan 700.000 lagun aritu ziren. Nahiz egun oraindik Lehen Enperadorearen hilobia agertarazi gabe egon, ez dugu dudarik Simaqianek duela bi mila urte baino lehenago deskribatu zuen bezain arrandiatsua dela:

Hilobia jauregi eta pabiloi maketekin eta funtzionario irudiekin hornitu zen, eta gainera ontziak, harribitxiak eta bestelako ondasun preziatu batzuk ere jarri zituzten. Herrialdeko ibai guztiak, Ibai Horia eta Yangtze zilarbiziz irudikatu zituzen, eta gero ura tresna mekanikoen bitartez miniaturako ozeano baterantz isurarazten zen. Olioa erretzen zuten lanparak jarri ziren, hilobia betiko argitzeko.