Edukira zuzenean joan

Van Goghetik Picassora. Thannhauser legatua

katalogoa

Teontzia hondo horiaren gainean

Izenburua:
Teontzia hondo horiaren gainean
Argitalpena:
Bilbao: Guggenheim Bilbao, 2018
Neurriak:
23 x 30 cm
Orrialdeak:
175 or.
ISBN:
978-84-95216-86-1
Lege gordailua:
BI-1416-2018
Erakusketa:
Van Goghetik Picassora. Thannhauser legatua
Gaiak:
Artelanak | Kolorea | Lan-prozesua | Natura hila | Teknika eta materialak
Mugimendu artistikoak:
Kubismoa
Teknikak:
Olio-pintura
Artelan motak:
Pintura
Aipatutako artistak:
Braque, Georges | Picasso, Pablo

Teontzia hondo horiaren gainean (Théière sur fond jaune), 1955
Olio-pintura eta klariona mihise gainean, 35,4 × 65,5 cm
Thannhauser Bilduma, dohaintza, Justin K. Thannhauser Foundation 78.2514.2
Datarik gabea; beheko aldean sinatua, erdialdean, pintura beltzez: G Braque

Jatorria

Maeght galeriak artistari erosia (Aimé Maeght, jabea), Paris, 1955; Justin K. Thannhauserrek Maeght galeriari erosia, New York, 1956ko otsailaren 7a (40333. zk.); Thannhauserrek Solomon R. Guggenheim Foundation erakundeari legatua, New York, 1978, dohaintza-aginduaren, 1963, eta mailegu luzatuaren, 1965, arabera.

Materialak eta prozedura

1942 inguruan hasita, Georges Braque-k hainbat teontzi margotu zituen, baita hemen iruzkindutako konposizioan ageri den ontzi zabal eta zapalen aldaerak ere1. Nolanahi ere, teontzien margolanak lantzen hasi baino askoz ere lehenago hasi zuen artistak mihise hau: hain zuzen ere, gaur egun Teontzia hondo horiaren gainean obraren aurrealdea amaitu baino berrogeita bost urte inguru lehenago margotu zuen mihisearen atzealdea. Litekeena da konposizio kubistaren zati bat 1910–11 ingurukoa izatea2. Braque, Pablo Picassorekin batera, kubismoaren berritzaile nagusietakoa izan zen; hasierako fasean, 1908 eta 1912 bitartean, gutxi gorabehera, gama kromatiko mugatua erabili zuen, eta elkarri gainjarritako plano fazetadunetan zatikatu zuen espazio piktorikoa, Natura hila klarinetearekin (Botila eta klarinetea) [Nature morte à la clarinette (Bouteille et clarinette), 1911] obran ikus daitekeenez, besteak beste.

Hemen iruzkindutako koadroaren atzealdean aurrez margotutako obra hasteko, krema-koloreko hondo diluitu bat ezarri zen, lehenik; geruza horretan sumatzen diren etenengatik, artistak berak aplikatu zuela dirudi. Braquek pintzel mehea eta pintura beltz pikortsua erabili zituen lehen lerroak marrazteko; pintzelkada batzuk intentsitate handikoak dira, eta beste batzuk, berriz, oso diluitu eta urtsuak. Gero, lerro nagusiki horizontalak gehitu zituen, itxuraz, olio pintura beltz, zuri, okre eta urdin pixka batek osatutako paleta mugatu batez3, pintura urtsu ahul modura batzuetan eta enpaste fin modura beste batzuetan. Artistak fase nahiko aurreratu batera eraman zuen konposizio hura, baina seguru asko bertan behera utzi zuen amaitu aurretik, haren gaiari buruzko argibide handirik utzi gabe.

Hurrengo urteetan, Braquek mihisearen beste aldea margotu aurretik, pinturak kalte larriak izan zituen eremu batean, eta krakelatu egin zen, zartatu; horrek iradokitzen du litekeena dela bilbe oso meheko lihozko mihisea denbora batez euskarririk gabe eta arreta handirik gabe gorde izana, harik eta 1950eko hamarraldian artistak berriro heldu zion arte. Eskuinaldeko, ezkerraldeko eta behealdeko iltzatze-eremuetako tolesetako pinturak erakusten duenez, neurri handiagoko obra kubista baten parte izan zen mihisea; dirudienez, Braque-k mihisea moztu, eta berriro muntatu zuen —atzekoz aurrera— oraingo euskarrian, zeina ez baita neurri estandarrekoa4. Konposizioaren fazeten eskalak, Braqueren beste obra kubista batzuekin alderatuta, iradokitzen du litekeena dela mihisea jatorrian askoz ere handiagoa izatea. Mihisea tatxetekin iltzatuta dago euskarrian, eta, beste zulo-sail bat ikusten denez goiko ertzean, ondoriozta daiteke oraingo goiko ertza bat zetorrela aurreko konposizioaren ertzetako batekin5. Baliteke jatorrizko mihiseak formatu bertikala izatea artistak moztu aurretik, baina pintzelkada horizontalek —Braqueren obra kubistetan ohikoak— pasartearen orientazio horizontala zuzena dela iradokitzen dute.

Braquek zenbait berrikuspen osagarri egin zituen aurrealdeko konposizioa —Teontzia hondo horiaren gainean— landu ahala. Dirudienez, azalerak itsasgarri-geruza bat du gainaldean, artistak seguru asko mihisea zigilatzeko gehitua, euskarrian berriro tenkatu ondoren, obra berria margotzeko prestatzen ari zela. Oinarririk aplikatu gabe, pintura beltz mateko zirriborro bat osatu zuen azpian, eta agerian utzi zituen mihisearen gune batzuk. Gune beltzen arteko espazio hutsek espazio negatiboko patroiak sortu zituzten, eta horietako batzuk lerro zuri modura ageri dira infragorrien erreflektografian: esate baterako, ezkerreko goiko angeluko lerro uhinduak eta eskuinaldeko behealdeko angeluko kurba paraleloak. Forma beltz batzuek obra amaituarekin inolako loturarik ez dutela esan liteke, eta hortik ondorioztatzen da faseka osatu zuela Braquek obra. Pintura beltza lehortutakoan, klarion zuria erabili zuen6 teontziaren, mahaiaren eta pitxerraren oinarrizko lerroak zirriborratzeko. Gero, teontzia margotu zuen, eta kolore biziko pigmentuak aplikatzen joan zen, baita pintzelkada beltz batzuk ere, erreserban utzita azpiko pintura beltzeko guneak, margotu gabeko mihise zatiak eta klariona.

Koadro amaituaren soslai beltz asko gaur egungo konposizioarekin zerikusirik ez zuten forma batzuk berregitearen edo partzialki ezabatzearen ondorioa dira. Gune batzuetan, hondoko pintura laranja eta horia azpiko pintura beltzak tonuan eragin optikoa sortu eta ñabardura berdeak eratzeko bezain diluituta aplikatu zituen. Hala ere, eskuinaldean, Braquek pintura beltz hezearen gainean aplikatu zuen pintura laranja, eta, hala, bi geruzak nahastu egin ziren gainaldean. Goiko eta ezkerreko ertz margotuak konposizioa amaitu ondoren gehitu zituen artean, eskuinaldeko ertza gune horretan pintura laranja eta beltza aplikatu aurretik margotuta dago, bustia bustiaren gainean. Koloreen arabera, aldatu egiten da gainaldearen distira, eta Braquek pigmentuen itxura nahita aldarazteko haiei materialak gehitu izanaren emaitza izan liteke hori7.

Amaierako fasean, lerro zuriak iraunkorragoak izan zitezen, olio-pintura zuri oso trinkoko lerro eten batzuk gehitu zituen Braquek, artean ikusgai ziren klarionezko lerroen arrastoari jarraiki. Pintzel oso mehea erabiltzeari eta pintura maisutasunez aplikatzeari esker, lerro horiek gainalde lehorrean irristatzen den klarion baten efektua sortu zuten, Braque aurreko zenbait obratan —hala nola, Gitarra, basoa eta fruta-platera ontzitegian (1919)— lantzen hasitako ildotik. Horrez gainera, artistak grafito-arkatz zorrotzez egindako lerro bat gehitu zuen eskuinean goialdean ageri den ontzian: pintura-geruza mehe hezearen gainean inskribatutako obalo bat da, txarroaren barruko likidoaren maila adierazteko asmoarekin egina. Kasu horretan, obalo ilun fina egiteko, azpiko pintura beltza agerian utzi, eta grafito kantitate txikiekin konbinatu zuen.

Lehortzeko adina denbora utzitako pinturazko azpigeruza horri erantzun eta hura lantzeko prozesu sekuentziala ohikoa zen Braqueren jardunean mihise honek biltzen dituen haren ibilbideko bi aldietan8. Arrazoi ezezagunak direla medio, artistak sekula ez zion berriro heldu konposizio kubistari. (JB) 

[Itzulpena: Rosetta;
Egokitzapena: Guggenheim Bilbao Museoa]

Oharrak

  1. Ikus, esaterako, Nicole Worms de Romilly [Nicole S. Mangin], Catalogue de l’oeuvre de Georges Braque, 1. lib., Peintures, 1948–1957, Maeght, Paris, 1959, 4. lamina eta 123.a (behea), eta 2. lib., Peintures, 1942–1947, 1960, 17. eta 18. laminak. Guggenheimeko koadroa 1. liburukian ageri da (98. lam.) [itzuli]
  2. Nicole Worms de Romilly-k [Nicole S. Mangin] Vivian Endicott Barnett-i, 1976ko martxoak 3, Solomon R. Guggenheim-eko objektuen zaintza-artxiboa 78.2514.2 (Georges Braque, Teontzia hondo horiaren gainean). Julie Barten eta Megan Fontanella-ren eta Emily Braun, Elizabeth Cowling eta Christopher Green-en arteko elkarrizketak —2017ko abuztua–2018ko otsaila— lagungarriak izan dira lan honen egileak zati kubistari buruz hemen emandako iritziak finkatzeko. Esker ona adierazi nahi diet, beraz, beren ekarpenagatik. [itzuli]
  3. Mihisearen alde bietako pinturak begi-hutsez aztertu dira, handituta, baina ez da haiei buruzko analisirik egin. [itzuli]
  4. Iltzatze-ertzen neurriak gehituta, jatorrizko mihiseak gutxienez 39,3 × 77,2 cm-ko neurria izango zuela ondorioztatzen da. Mihise hau ez da euskarritik askatu iltzatze-ertzetako tolesetako pintura aztertzeko. [itzuli]
  5. Tatxet-zuloen bigarren sailaren inguruko zuntzak kanpoaldera begira kokatuta daude; horrek esan nahi du jatorrizko tatxetek beste aldetik zulatu zutela mihisea. Tarteka, Braque-k amaitu gabeko koadro bat moztu, euskarri batean berriro finkatu —atzekoz aurrera jarrita— eta obra berri bat lantzeko erabiltzen zuen. Ikus: Patricia Favero, Erin Mysak eta Narayan Khandekar, “Material and Process in Georges Braque’s Still-Life Paintings, 1928–1944”, in Karen K. Butler, Renée Maurer-ekin, Georges Braque and the Cubist Still Life, 1928–1945, erak. kat., Mildred Lane Kemper Art Museum, St. Louis; Phillips Collection, Washington, D.C.; DelMonico, Prestel, Munich, 2013, 106. or. [itzuli]
  6. Ana Martins-ek (Museum of Modern Art) marrazketa-materialaren lagin bat aztertu zuen mikro-FTIR espektroskopia bidez, eta kaltzita besterik ez zuen aurkitu (klariona). Ez zen antzeman tarteko zerrendarik. [itzuli]
  7. Braque-k gainaldeak apur bat eraldatzearren olio-pinturari berniza edo erretxinak nahastuz esperimentatu ohi zuen. Ikus Favero, Mysak eta Khandekar, “Material and Process in Georges Braque’s Still-Life Paintings”, 99.– 102. or. [itzuli]
  8. Braque-ren obra kubista batzuen pintzelkadetan —horien artean, Natura hila klarine­tearekin (Botila eta klarinetea) eta Pianoa eta mandola (Piano et Mandore), 1909–10, Solomon R. Guggenheim Museum—, garbi-garbi ikusten da topografia, gainetik beste pintura-geruza bat aplikatu bazitzaien ere. Horrek esan nahi du jatorrizko pintzelkadak lehor zeudela artista haien gainean lanean hasterako. Ikus Braquek obra baten gainean berriro lan egiteko zuen moduari buruzko analisia hemen: Favero, Mysak eta Khandekar, “Material and Process in Georges Braque’s Still-Life Paintings”, 102.–06. or. [itzuli]

PDF-a JAITSI