Van Goghetik Picassora. Thannhauser legatua

katalogoa

Bibémus

Bibémus, ca. 1894–95
Olio-pintura mihise gainean, 71,4 × 90,1 cm
Thannhauser Bilduma, dohaintza, Justin K. Thannhauser 78.2514.6
Sinadurarik eta datarik gabea

Jatorria

Ambroise Vollard-ek (1866–1933) artistari erosia, Paris (3862. inb. zk. [A]); Auguste Pellerin-ek (1853–1929) eskuratua, Paris, Vollard-ekin egindako trukean , Bernheim-Jeune-ko Jos [Joseph] Hessel-en bidez (Gaston and Josse Bernheim-Jeune, jabeak), Paris (18965. inb. zk.), 1911ko urriak 10¹: Ambroise Vollardek berreskuratua, Paris, ziur asko 1915 baino lehen, eta jada 1922ko urtarrilerako (4005. inb. zk.); Galerien Thannhauser-ek (Justin K. Thannhauser, jabea) Vollardi erosia, Berlin eta Luzerna, 1929ko urriak 29 (1453. inb. zk., “Die roten Felsen b. Gardenne”); Justin K. Thannhauserri eskualdatua (Luxenburgotik igarota), Paris, eta, geroago, New York, 1937ko martxoak 25 (40012. zk.); Thannhauserrek Solomon R. Guggenheim Foundation-i legatua, New York, 1978, haren dohaintza-aginduaren, 1963, eta mailegu luzatuaren, 1965, arabera.

Lehen erakusketak

[Berlin, Galerie Thannhauser, 1930eko maiatza]².
Frankfurt, Städelsches Kunstinstitut, Vom Abbild zum Sinnbild: Ausstellung von Meisterwerken moderner Malerei im Städelschen Kunstinstitut, 1931ko ekainak 3–uztailak 3, 25. zk. (izen honekin: Die roten Felsen bei Gardanne).
Paris, Grand Palais, Société des Artistes Indépendants, Centenaire du peintre indépendant Paul Cézanne, 1939ko martxoak 17–apirilak 10, 16. edo 47. zk. (izen honekin: Bibémus: Rochers rouges)
Lyon, Musée de Lyon (gaur egun, Musée des beaux-arts de Lyon), Palais Saint-Pierre, Centenaire de Paul Cézanne, 1939ko maiatzak 8an inauguratua, 37. zk. (izen honekin: Rochers rouges à Bibémus).
Adelaide, National Art Gallery of South Australia, Exhibition of French and British Contemporary Art, 1939ko abuztuak 21–irailak 17, 24. zk. (izen honekin: Rochers rouges à Bibémus, ca. 1900); hiri hauetan ere egon zen: Melbourne, Lower Town Hall, 1939ko urriak 16–azaroak 1; Sydney, David Jones’s Art Gallery, 1939ko azaroak 20–abenduak 16.
Chicago, Art Institute of Chicago, Cézanne: Paintings, Watercolors, and Drawings, 1952ko otsailak 7–martxoak 16, 105. zk., erreprodukzioa (ca. 1900 datarekin); hemen ere egon zen: New York, Metropolitan Museum of Art, 1952ko apirilak 4–maiatzak 18.
San Frantzisko, San Francisco Museum of Art (gaur egun, San Francisco Museum of Modern Art), Art in the Twentieth Century, 1955eko ekainak 17–uztailak 10, 11. or., 5. or. erreprodukzioa.
New York, Solomon R. Guggenheim Museum, Cézanne and Structure in Modern Painting, 1963ko ekainak 6–irailak 1 (urriak 13 arte luzatua); katalogoak obren zerrenda du (ca. 1900 datarekin agertzen da).

Materialak eta prozedura

Paul Cézannek Bibémus izenez ezaguna zen harrobi abandonatuko hainbat paisaia margotu zituen; Aix-en-Provence ekialdean zegoen harrobi hura, Montagne Sainte-Victoire-tik hurbil. 1895–99 bitartean, artistak cabanon edo landako borda bat alokatuta izan zuen han, eta paraje isolatu hark lanerako eskaintzen zion bakardadeaz gozatu zuen³. Eskualde hartako koloreen bizitasunak eta, batez ere, harrobiaren hareharri gorrixka iradokitzaileak eta lur zakarrak —Cézannek margotu zuenerako jada sasiak jana— bultzatu zuten artista estilo gero eta geometrikoagoa erabiltzera.

Bibémuseko koadro hau, gaur ikusten dugun moduan, ez da artistaren estudiotik atera zeneko neurri berekoa. Ambroise Vollard paristar arte-salerosleak (1866–1939) Cézanneri margolana erosi zionean, 73 × 92 zentimetroko neurria zuen, bat datorrena artistak maiz aukeratu ohi zuen frantses mihise estandarraren neurriekin (Erretratua 30)⁴. Iltzatze-ertzak moztu egin ziren lau ertzetan, koadroa berroihaleztatu zenean, itsasgarri urtsu bat erabiliz, 1922 baino lehenagoko data ezezagun batean⁵. Neurria txikitu egin zen apur bat, eta, irudi margotuaren zentimetro bete inguruko eremu bat euskarriaren beheko zehar-hagaren gainean tolestu zelarik, zati horrek markoaren azpian gordeta jarraitzen du gaur egun. Ez dago garbi zergatik erabaki zen konposizioa horrela txikitzea, zehar-hagaren gainean tolestutako zatia ongi kontserbatuta baitago, lanaren gainerako azalera bezain egoera onean. Mihisea tafeta-ehunezkoa da, bilbe mehe-ertainekoa, eta lihozkoa, ustez.

Margolanaren oinarria krema-koloreko prestakin bat da, laua. Oinarri horren gainean, grafitoz egindako azpiko marrazki adierazgarri bat dago; aurrealdean, ezkerraldean, eta goian, erdialdetik eskuinera ageri den zuhaitz-ilararen gainean ikus daiteke. Cézannek bere teknikaren froga hori ikusleari erakusten badio ere, askoz ere argigarriagoa da infragorrizko erreflektografia: bertan ikusten dira grafitozko lerro uhindu errepikakorrak harrobiaren goialdean, bizkor txertatutako planoak eta lerro lirikoak aurrealdean, ostertzean zehar marraztutako lerro bat ezkerrean, eskuinaldeko zuhaitz multzoaren eskuin-ertza nabarmentzen duten lerroak eta grafitozko hodei biribil harrigarriak zeruan. Azpiko marrazkiko lerro grafikoetan, askotariko lodierak bereizten dira: lerro oso meheak ikusten dira aurrealdean, esate baterako, eta lerro leun zabalagoak, berriz, zeruan.

Konposizioa grafitoz finkatu ondoren, Cézannek pintura urdin ilunaz margotu zituen konposizioaren elementu gakoak. Gero, pintura-geruza nagusiak aplikatu zituen, marra paraleloak eta tonalitate bertsuko pintzelkada sortak erabiliz, noranzko askotako planoen paisaia bat osatzeko. Pintura-geruza urtsua eta diluitua da, oro har, eta, hala, teknikaren eta paletaren garrantzizko osagai modura ageri da krema-koloreko oinarria. Oinarriak eratzen ditu argiune distiratsuenak, eta paisaia eguzkitsua osatzen duten lausodura meheek islatzen dute argiune horien distira. Cézanneren pinturaren eta paletaren gardentasunaren eta opakutasunaren arteko jokoaren bidez adierazita daude paisaiaren soslaiak. Pintura mehea eta laua da, eta gainaldea delikatua, ia enpasterik gabea. Kolore-planoak —askotariko berdeak, laranjak, purpura eta urdinak— elkarren gainka ageri dira toki askotan, eta bizitasun efektu bat sortzen dute. Pinturak, oro har, akuarelak baino gorputz sendoagoa izan arren, oinarri argitsu batean pintura-geruza meheak aplikatzean datzan teknika hau akuarelaren antzekoa da, paper zuriaren gainean ureztutako koloreak aplikatzean oinarritzen baita hura ere. Dirudienez, Cézannek amaieran margotu zituen zeruko pintzelkada indartsuak, ostertzean paisaiari gainjarrita ageri baitira zenbait gunetan. (GM) 

[Itzulpena: Rosetta;
Egokitzapena: Guggenheim Bilbao Museoa]

Oharrak

1. 1911ko urriaren 10ean, Auguste Pellerin-ek bi margolan eman zituen (Bernheim-Jeune 18962. inb. zk., Femme à la mantille, eta 18963. inb. zk., Auvers), baita dirua ere, Guggenheim-eko Bibémus margolana eta beste obra bat (Bernheim-Jeune 18964. inb. zk., La montagne) bereganatzeko ordain gisa. Vollard-en funtsetatik zetozen eskuratutako obrak, eta Vollard-ek berreskuratu zituen, baina Jos-ek. Hessel agente modura aritu zen trukean, Bernheim- Jeune-ren ordezkari. Megan Fontanella-ren eta Jayne Warman-en arteko email-trukea, 2018ko otsaila; John Rewald, Walter Feilchenfeldt eta Jayne Warman-ekin, The Paintings of Paul Cézanne: A Catalogue Raisonné, Harry N. Abrams, New York, 1996, 1. lib., 341. or., eta 224., 683., 793., 794. zenbakiak. [itzuli]
2. Galerien Thannhauser-en merkataritza- -erregistroetan, Berlin-eko galerian 1930eko maiatzean egindako erakusketa zehaztugabe batean agertzen da Bibémus, erakusketa bat zeinetan erakutsi baitzen alemaniar, frantses eta espainiar artea. Ez dago erakusketa horren katalogorik edo bestelako xehetasunik, ordea. Materialsammlung Cézanne, Galerien Thannhauser-en A077 artxiboa, Zentralarchiv für deutsche und internationale Kunstmarktforschung, Kolonia (aurrerantzean, Thannhauser Archive, ZADIK). [itzuli]
3. Philip Conisbee, “Le Tholonet, Bibémus, and the Château Noir", in Philip Conisbee eta Denis Coutagne, Francoise Cachin et al., Cézanne in Provence, erak. kat., National Gallery of Art, Washington, D.C., 2006, 193.–95. or. Bibémus harrobia berriro ustiatzen hasi ziren 1940ko hamarraldian, eta horrek asko zailtzen du hemeretzigarren mendearen amaierako Cézanne-ren obretan agertzen diren gaiak identifikatzea. [itzuli]
4. Vollard-en A inbentario-liburua, 3862. zk., John Rewald-en dokumentuak, Ambroise Vollard ikerketa-fitxategiak, 54-8 kutxa, National Gallery of Art, Washington, D.C., Gallery Archives; Walter Feilchenfeldt, By Appointment Only: Cézanne, Van Gogh and Some Secrets of Art Dealing, Thames and Hudson, Londres, 2006, 237. or. [itzuli]
5. Vollard-en A inbentario-liburuan, 73 × 92 cm neurriez agertzen da Bibémus obra (3862. zk.). 1922ko urtarrilean, Vollard-en inbentarioan, 71 × 90 cm gutxi gorabeherako neurriekin erregistratuta dago koadroa; bestalde, Bibémus hasierako 71,5 × 90,5 cm-ko gutxi gorabeherako neurriaz ageri da Galerien Thannhauser Lagerbuch II inbentario-liburuan, 1929an. Konposizioaren murrizketa, beraz, 1922a baino lehenago gertatu zen. Lagerbuch II, 1453. inb. zk., A077-XIX-02, Thannhauser artxiboa, ZADIK. Lionello Venturi-k neurri murriztuak berretsi zituen 1936ko katalogo arrazoituan (71,5 × 90 cm). Lionello Venturi, Cézanne: Son art, son oeuvre, Paul Rosenberg, Paris, 1936; erreprodukzioa Alan Wofsy Fine Arts, San Frantzisko, 1989; 1. lib., 232. or., 781. zk., eta 2. lib., 258. lam., 781. zk. (ca. 1900 dataz, 1895–99an berrikusita). Venturi-n agertzen den Bibémus obraren erreprodukzioak ez du barne hartzen tolesean galdutako konposizioaren zatia. Ikus, halaber, Rewald, Feilchenfeldt eta Warman-ekin, Paintings of Paul Cézanne, 1. lib., 478. or., 794. zk., eta 2. lib., erreprodukzioa, 274. or., 794. zk. [itzuli]

PDF-a JAITSI