Van Goghetik Picassora. Thannhauser legatua

katalogoa

Mertxika-platera

Mertxika-platera (Assiette de pêches), ca. 1879–80
Olio-pintura mihise gainean, 59,7 × 73,3cm
Thannhauser Bilduma, dohaintza, Justin K. Thannhauser Foundation 78.2514.4
Sinadurarik eta datarik gabea

Jatorria

Ziur asko Ambroise Vollard-ek (1866–1839) artistari berari erosia, Paris; Egisto Fabbri-k (1866–1933) Vollardirengandik eskuratua, Florentzia, 1910erako; Paul Rosenberg-ek (1881–1959) Fabbriri erosia, Paris, 1928ko azaroa (2264, arg. zk.); Galerien Thannhauser-ek (Justin K. Thannhauser, jabea) Rosenberg-i erosia, Berlin eta Luzerna, 1929ko urriak 31 (1455. inb. zk., “Grosses Stilleben, Teller mit Pfirsichen”); Justin K. Thannhauser-i transferitua (Amsterdametik igarota), Paris, eta, aurrerago, New York, 1938ko ekainak 2 (40009. zk.); Thannhauserrek Solomon R. Guggenheim Foundationi legatua, New York, 1978, museoarentzako dohaintza-aginduaren, 1963, eta mailegu luzatuaren, 1965, arabera.

Lehen erakusketak

Paris, Bernheim-Jeune, Exposition Cézanne, 1910eko ekainak 10–22, 20. zk. (19. zenbakiaz oker zenbakitua).
Venezia, XII Exposizione Internazionale d’Arte della città di Venezia, Frantziaren pabiloia, Mostra individuale di Paul Cézanne, 1920ko maiatza-urria, 4., 5. edo 6. zk.
Basilea, Kunsthalle, Meister des XIX. Jahrhunderts, 1931ko irailak 27–urriak 25, 2. zk. (izen honekin: Nature morte).
Chicago, Art Institute of Chicago, Cézanne: Paintings, Watercolors and Drawings, 1952ko otsailak 7–martxoak 16, 25. zk. erreprodukzioa (data honekin: 1879–82); New Yorkeko Metropolitan Museum of Art-era ere joan zen, 1952ko apirilak 4–maiatzak 4.
Kansas City, William Rockhill Nelson Gallery of Art (gaur egun, Nelson-Atkins Museum of Art), Masterworks from the Justin K. Thannhauser Collection, 1955eko ekainak 1–irailak 1 (ez zen katalogorik egin).
New York, Solomon R. Guggenheim Museum, Cézanne and Structure in Modern Painting, 1963ko ekainak 6–irailak 1 (urriaren 13 arte luzatua); katalogoak obren zerrenda du (epe honetakoak: 1879–82).

Materialak eta prozedura

1870eko hamarkadaren amaieran, Paul Cézanne-k kolorea eta tonua ikertu zituen, modelatzeko eta bolumenak sortzeko bitarteko gisa. Planteamendu horretan, harreman espazialak eten egiten dira, maiz, forma indibidualen geometria bereizte arren, Mertxika-platera obran ikusten denez¹.

Margolan honen neurria ia guztiz bat dator frantses mihisearen neurri estandarrarekin (Erretratua 20), eta ale ertaineko tafeta-ehunezkoa da, lihozkoa, ustez. Mertxika-platera itsasgarri urtsu batez berroihaleztatu zen; jatorrizko iltzatze-ertzak desagertu egin dira². Litekeena da jatorrizko euskarrian muntatuta egotea, baina zaila da zehatz datatzea.

Hondoa grisa da, itxuraz, ezkerraldean agertzen diren mahai-oihalaren eremu zirriborratuetan ikus daitekeenez; bestela, baliteke aurretiko oinarri baten gainean Cézannek emandako pintura-geruza batena izatea gris hori. Mihisearen ia gainalde guztia estaltzen du konposizioak, eta gaur egun ertzak paper-zerrenda marroiz estalita daudenez (zinta hori ez zuen artistak ezarri), nekez bereiz daiteke hondoa.

Grafitozko lerroek —infragorrizko erreflektografian ikusten dira— zehazten dituzte formen kokalekuak, oro har. Azpiko marrazkiaren lerro urriak bereziki ikusgarriak dira mahai-oihalean, ezkerraldean. Azaleko lerro zirkular batzuek ezkerraldeko bi fruta-piezak kokatzen dituzte, eta lerro diagonalek haien azpiko mahai-oihalaren tolesa deskribatzen dute. Bizkor zirriborratutako lerro sigi-sagatsu batek mahai-oihalaren toles nagusietako bat adierazten du.

Hondoko pintura oso mehea da, eta uniformeki aplikatu­ta dago. Mahai-oihalaren tratamendua —bereziki ezkerraldean eta Cézannek plateretik kanpo jarritako fruta barne— ez da oso zaindua. Platereko frutan jarri bide zuen artistak arreta guztia; hain zuzen ere, heldutasun-maila desberdinak deskribatu zituen eta modu trinko eta arretatsuagoan aplikatu zuen pintura, testura eta enpaste gehiago erabiliz formak deskribatzeko. Pintura urdineko pintzelkadek fruta aleen ertzak —mertxika gisa interpretatu dira horietako batzuk, baina ez guztiak— marrazten eta nabarmentzen dituzte, eta aleak elkarrengandik bereizten dituzte horrela. Platera hala moduz jarrita dago mahaian, erortzeko zorian balego bezala. Frutak bezala, mahaia estaltzen duen oihal zimurrak itxura eskultorikoa du, eta natura hila biltzera doala dirudi. Cézannek pintura urdinez marraztu zuen mahai-oihalaren forma, eta haren tolesak eta ingerada marra sorta paralelo urdin, berde eta grisen bidez irudikatu zituen ezkerraldean, eta itzal zabal eta zehaztu-gabeagoez gainerakoan.

Infragorrizko erreflektografiak eta X izpi bidezko erradiografiak berretsi dutenez, Cézannek konposizioa aldatu zuen ezkerraldean, mahai-oihalaren gainean: forma apur bat obalatuen multzo bat pinturaz estali zuen. Hain zuzen ere, Cézannek bizitasunez aplikatutako pintura urdin iluna nabarmen bereizten da azpiko geruzako pinturatik. Iradoki izan da artistak beste fruta-pieza batzuk ezabatu zituela mahai gaineko eremu horretan³, baina, irudia handitzean ikus ahal izan denez, Cézanneren aldaketaren azpiko pintura urdin griskarak iradokitzen du ez zuela frutarik estali, horma-papera apaintzen zuten hostoak baizik. Hain zuzen ere, mahai gaineko fruta-aleen eskala eta forma bat datoz horma-papereko hostoenarekin, eta litekeena da horregatik sortu izana nahasmena. Hondoko horma-paper urdin hori bera dozena batetik gora natura hiletan agertzen da —1879–80 bitartean datatuak guztiak—, baita Cézanneren bi erretratutan ere, gutxienez. Natura hila fruta-ontziarekin obrako (1879–80) horma-papera, esaterako, Cézannek margolan honetan estalitakoaren antzekoa da.

Honekin lotura duten ia konposizio guztietan, mahai-oihala aho-zapi soil edo tolestu bat da, eta ez du lan honetan adinako garrantzirik. Cézannek Mertxika-platera koadroaren hondoa aldatu zuenean, mahai-oihalaren kanpoaldeko forma nabarmendu zuen, itxuraz, inguruak bateratuta; hala, mahai-oihalaren argitasunarekin kontrastea sortu zuen. Kontraste horri esker, garbiago ikusten da mahai-oihal zuriaren ertza, eta, aldi berean, flotatzen dagoelako itxura ematen dio. Oihalaren plano argitsuek erakartzen dute ikuslearen begirada, eta frutak ondoren, eta hala, irudi ederra eratzen da. (GM) 

[Itzulpena: Rosetta;
Egokitzapena: Guggenheim Bilbao Museoa]

Oharrak

1. Mertxika-platera hemen agertzen da: Lionello Venturi, Cézanne: Son art, son oeuvre, Paul Rosenberg, Paris, 1936; erreprodukzioa, Alan Wofsy Fine Arts, San Frantzisko, 1989, 1. lib., 1, 141. or., 347. zk., eta 2. lib., 96. lam., 347. zk. (data honekin: 1879–82); John Rewald, Walter Feilchenfeldt eta Jayne Warman-ekin, The Paintings of Paul Cézanne: A Catalogue Raisonné, Harry N. Abrams, New York, 1996, 1. lib., 284. or., 423. zk., eta 2. lib., erreprodukzioa, 135. or., 423. zk. [itzuli]
2. Berroihaleztatzeko erabilitako mihisea tafeta-ehunezkoa da, eta irregulartasun asko ditu bilbean; atzeko aldean, pintura-geruza beix argi urtsu bat du. [itzuli]
3. Vivian Endicott Barnett, The Guggenheim Museum: Justin K. Thannhauser Collection, Solomon R. Guggenheim Foundation, New York, 1978, 29. or. [itzuli]

PDF-a JAITSI