Edukira zuzenean joan

Van Goghetik Picassora. Thannhauser legatua

katalogoa

Banilla-baratzean, gizona eta zaldia 

Izenburua:
Banilla-baratzean, gizona eta zaldia 
Argitalpena:
Bilbao: Guggenheim Bilbao, 2018
Neurriak:
23 x 30 cm
Orrialdeak:
175 or.
ISBN:
978-84-95216-86-1
Lege gordailua:
BI-1416-2018
Erakusketa:
Van Goghetik Picassora. Thannhauser legatua
Gaiak:
Artelanak | Kolorea | Lan-prozesua | Teknika eta materialak
Mugimendu artistikoak:
Post-Inpresionismoa
Teknikak:
Olio-pintura
Artelan motak:
Pintura
Aipatutako artistak:
Gauguin, Paul

Banilla-baratzean, gizona eta zaldia (Dans la vanillère, homme et cheval), 1891
Olio-pintura jutezko mihise gainean, 73 × 92 cm
Thannhauser Bilduma, dohaintza, Justin K. Thannhauser 78.2514.15
Behean ezkerraldean sinatua eta datatua, pintura grisez: P Gauguin-91

Jatorria

Galerie Barbazanges (Henri Barbazanges, jabea), Paris, 1923an jada. A. Vignier, Paris, 1928ko uztailean jada. Wildenstein and Co. (Georges Wildenstein, jabea), New York; Eduard von der Heydt baroiak (1882–1964) Wildenstein-i erosia, Zandvoort, Herbehereak, ca. 1935 (eta, seguru, 1936ko martxoan jada); [Lilienfeld Galleries-en gordailutua (Karl Lilienfeld, jabea), New York, 1937ko urtarriletik 1937ko apirilera, gutxienez]. Wright S. [Saltus] Ludington (1900– 1992), Santa Barbara, Kalifornia, 1941ko urtarrilean jadanik; Justin K. Thannhauserrek Ludington-i erosia, New York, 1941eko abendua (40103. zk.); Thannhauserrek Solomon R. Guggenheim Foundation-i legatua, New York, 1978, museoarentzako dohaintza-aginduaren, 1963, eta mailegu luzatuaren, 1965, arabera.

Lehen erakusketak

Basilea, Kunsthalle, Paul Gauguin, 1928ko uztailak 1–abuztu­ak 9, 65. edo 76. zk. (katalogoaren argitalpenaren arabera), erreprodukzioa (izen honekin: Mann mit Pferd im Walde).
Berlin, Galerien Thannhauser, Paul Gauguin (1848–1903), 1928ko urria, 51. zk., erreprodukzioa (izen honekin: Mann mit Pferd im Walde).
Toronto, Art Gallery of Toronto (gaur egun, Art Gallery of Ontario), Loan Exhibition of Paintings Celebrating the Opening of the Margaret Eaton Gallery and the East Gallery, 1935eko azaroak 8–abenduak 1, 177. zk., erreprodukzioa (izen honekin: White Horse).
Londres, Wildenstein and Co., Nineteenth Century Masterpieces, 1935eko maiatzak 9–ekainak 15, 12. zk., erreprodukzioa (izen honekin: The White Horse).
New York, Wildenstein and Co., Paul Gauguin, 1848–1903, 1936ko martxoak 20–apirilak 18, 18. zk. (izen honekin: The White Horse).
Cambridge, Massachusetts, Fogg Art Museum (gaur egun, Harvard Art Museums), Paul Gauguin 1848–1903, 1936ko maiatzak 1–21, 16. zk. (izen honekin: The White Horse).
Baltimore, Baltimore Museum of Art, Paul Gauguin, 1848–1903: A Retrospective Exhibition of His Paintings, 1936ko maiatzak 24–ekainak 5, 11. zk. (izen honekin: The White Horse).
San Frantzisko, San Francisco Museum of Art (gaur egun, San Francisco Museum of Modern Art), Eduard von der Heydt baroiak mailegatua, erakusketa orokorrerako, 1936ko azaroaren hasiera–1937ko urtarrilaren erdialdea (ez zen katalogorik egin)1.
Los Angeles, Los Angeles County Museum (gaur egun, Los Angeles County Museum of Art), Aspects of French Painting from Cézanne to Picasso, 1941eko urtarrilak 15–martxoak 2, 22. zk. (izen honekin: The White Horse).
New York, Wildenstein and Co., A Loan Exhibition of Paul Gauguin for the Benefit of the New York Infirmary, 1946ko apirilak 3–maiatzak 4, 21. zk., erreprodukzioa (izen honekin: Landscape, Tahiti).

Materialak eta prozedura

Paul Gauguinek bilbe lodiko jutezko mihise batean margotu zuen Banilla-baratzean, gizona eta zaldia, 1891ko Tahitiko gainerako obretan erabili zituen gainerako mihiseen oso antzekoa, adibidez Haere Mai obrarenaren antzekoa2. Iltzatze-ertzak moztu egin dira, seguru asko mihisea berroihaleztatu zenean (1965a baino lehen). Gaur egungo euskarria —baliteke ez izatea koadro honen jatorrizko euskarria— frantses euskarri estandarraren neurrikoa da (Erretratua 30).

Gauguinek pintura-geruza ugari eman zizkion mihiseari; hala, bilbe handiaren sare-antzeko topografia ezkutatu zuen, eta azken konposizioan oinarria ez da horren agerikoa, Haere Mai artelanaren aldean. Hainbat gunetan egindako zeharkako ebakiek tonu griseko geruza bat erakutsi zuten, lehenik, eta, laginaren toki gehienetan, azken buruko konposizioarekin inolako antzik ez zuten koloreak, jarraian3. Kolore horien gainetik eta gaur egungo obra amaituaren pintura-geruzen azpian, geruza zuri bat dago. Egitura horrek iradokitzen du agian Gauguinek hondo ilunago baten gainean egin bide zuela lehen konposizioa eta gero hura estali, parte batean behintzat, pintura zuriko geruza batez, Banilla-baratzean, gizona eta zaldia margotu aurretik.

Infragorrizko erreflektografian ikus daitekeenez, mihisearen erdialdean, goian, buru baten zati bat dago; horren arabera, baliteke aurrez konposizio bertikal bat egotea, azken konposizioarekin alderatuta erloju-orratzen kontrako noranzkoan 90 gradu biratua. Orain arte ez da azpiko irudi horren beste elementurik identifikatu.

Gauguinek pintzel meheak erabili zituen zaldiaren soslaia, irudiak eta paisaiaren gune batzuk marrazteko. Ondoren, pintura aplikatu zion behin betiko konposizioari, enpaste nahiko arinekin, bustia bustiaren gainean. Gune batzuetan, pinturak pintzelkada-testura du, baina beste batzuetan espatularen moduko tresna lau batekin nahastu eta lautu dela ematen du. Dirudienez, artistak konposizioaren beste gune batzuk igurtzi edo arraspatu zituen —besteak beste, erdialdeko zerrenda arrosa-kolorea—, azpiko geruzak agerian uzteko.

Infragorrizko erreflektografiak agerian uzten ditu Gauguinek behin betiko konposizioa osatu artean egindako aldaketak, bereziki gizonaren buruaren posizioari dagozkionak; jatorrian, beste alde batera begira zegoen, ez zaldiari begira. Orobat erakusten du Gauguinek zaldiaren berezko ezkerraldea amaitu zuela, lehenik, eta gero erantsi zuela, gainetik, gizonaren irudia. Gainera, zaldiaren aurreko ezkerreko hankaren jarrera aldatu zuen, apur bat eskuinalderantz.

Adituen arabera, eta, hala uste izatekoa da, greziar eta erromatar eskulturen frisoek eragina izan zuten gizonaren eta zaldiaren konposizioan; bereziki, Atenasko Partenoiaren mendebaldeko frisoaren segmentu batek eta Erromako Trajanoren zutabeko eszena batek4. Gauguinen Gizona eta zaldia paisaia batean (Homme et cheval dans un paysage, ca. 1891–1893) marrazkiaren konposizioa ere koadro honekin lotuta dago. Iradokitako iturri guztietan, Gauguinek jatorrian gizonaren burua margotu zuen noranzko berera begira dute burua zaldunek. Bistakoa denez, zaldiaren soina gizona gehitu aurretik amaitu zuen, eta horrek sendotasun are handiagoa ematen dio artistak hainbat iturritako elementuak egokitu zituelako hipotesiari. (JB)

[Itzulpena: Rosetta;
Egokitzapena: Guggenheim Bilbao Museoa]

Oharrak

  1. Banilla-baratzean, gizona eta zaldia San Frantziskon egitekoa zen erakusketa honetarako egina zen, berez: Paul Gauguin: Exhibition of Paintings and Prints (1936ko irailaren 5etik urriaren 4ra); erakusketa horretako katalogoan agertzen da —15. zk., erreprodukzioa— (izen honekin: The White Horse). Hala ere, Wildenstein and Co. etxearen eta museoaren zuzendari Grace L. McCann Morley-ren arteko gutun-trukeak berresten duenez, koadroa Parisen atxiki zuten —Eduard von der Heydt baroiak, mailegatzaileak, horren berri izan gabe—, eta 1936ko azaroaren 2ra edo inguru horretara arte ez zen iritsi San Frantziskora: erakusketarako beranduegi, beraz. McCann Morley-k iradoki zuen koadroa San Francisco Museum of Art museoak erakusketa orokorrean ezar zezala. Von der Heydt-ek hala eskatuta, New Yorkeko Lilienfeld Galleries-era bidali zuten, orduan, Banilla-baratzean, gizona eta zaldia, 1937ko urtarrilaren erdialdera, eta han gordailutu zuten. Lilienfeld eta McCann Morley-ren arteko gutun-trukean Kaliforniako erosle interesatu batzuk aipatzen dira (identifikatu gabe, dena den). Beraz, baliteke Santa Barbarako Wright S. Ludington-ek koadroa Lilienfeld-i erosi izana; ez da, halere, zuzeneko salmentarik egiaztatu. Erakusketari buruzko gutun-trukea, San Francisco Museum of Modern Art Archives-en adeitasunez, Megan Fontanella-rekin e-mailez partekatua, 2017ko abendua. [itzuli]
  2. Denyse Montegut-ek berretsi zuen zuntzaren identifikazioa, PLM prozedura erabiliz. Fashion Institute of Technology, New York. Ehunaren harien kopuruak (irazkian eta bilbean hari kopuru bera dituen tafeta-oihala) adierazten duenez, Haere Mai (1891, kat. 14) eta Te raau rahi (Zuhaitz handia, 1891, Art Institute of Chicago) obretakoen oso antzekoa da. Ikus Kirk Vuillemot, “Gauguin, cat. 27, Te raau rahi, 1891: Technical Study”, Art Institute of Chicagoren Gauguin Paintings, Sculpture and Graphic Works at the Art Institute of Chicago online katalogoan; argit.: Gloria Groom eta Genevieve Westerby (Art Institute of Chicago, 2016); 23. paragrafoa. [itzuli]
  3. Zeharkako ebaketak, 1988an Guggenheimeko kontserbazio-laborategian eginak, pintura-geruzen egitura zehazteko aztertu ziren, baina ez zen materialen anali­sirik egin. [itzuli]
  4. Ikus, adibidez, Vivian Endicott Barnett, Guggenheim Museum Thannhauser Collection, argit. berrik., Solomon R. Guggenheim Foundation, New York, 1992, 116.–119. or.; Belinda Thomson, “Paul Gauguin In the Vanilla Grove, Man and Horse”, in Thannhauser: The Thannhauser Collection of the Guggenheim Museum; argit.: Matthew Drutt; Guggenheim Museum, New York, 2001, 117.–118. or. Banilla-baratzean, gizona eta zaldia hemen ere agert­zen da: Georges Wildenstein, Gauguin, Les Beaux-Arts, Paris 1964, 175.–176. or., 44. zk., errepro­dukzioa (izen honekin: Le rendez-vous). [itzuli]

PDF-a JAITSI