Edukira zuzenean joan

Van Goghetik Picassora. Thannhauser legatua

katalogoa

Saloian

Izenburua:
Saloian
Argitalpena:
Bilbao: Guggenheim Bilbao, 2018
Neurriak:
23 x 30 cm
Orrialdeak:
175 or.
ISBN:
978-84-95216-86-1
Lege gordailua:
BI-1416-2018
Erakusketa:
Van Goghetik Picassora. Thannhauser legatua
Gaiak:
Emakumea artean | Artelanak | Lan-prozesua | Teknika eta materialak
Mugimendu artistikoak:
Post-Inpresionismoa
Teknikak:
Olio-pintura | Pastela
Artelan motak:
Pintura
Aipatutako artistak:
Degas, Edgar | Picasso, Pablo | Toulouse-Lautrec, Henri de

Saloian (Au salon), 1893
Pastela, olio-pintura eta grafitoa kartulinaren gainean,
53 × 79,7 cm
Thannhauser Bilduma, Dohaintza, Justin K. Thannhauser 78.2514.73
Datarik gabea; behean eskuinaldean sinatua, pastel marroian: T-Lautrec

Jatorria

Heim Bilduma, Munich, 1913rako; enkantea, Hôtel Drouot, Catalogue des tableaux ...par H. de Toulouse-Lautrec, Paris, 1913ko apirilak 30, 3. zk.; Georges Bernheim-ek enkantean erosia, Paris; S. Sévadjian, Paris, 1920rako; enkantea, Hôtel Drouot, Catalogue des tableaux modernes...formant la collection de M. S ...S..., 1920ko martxoak 22, 20 zk. (izen honekin: Intérieur). Baron Lafaurie, Paris, 1926rako. Lucie Callot. Justin K. Thannhauser, New York, 1956rako (40278 zk.); Thannhauserrek Solomon R. Guggenheim Fundazioari egindako legatua, New York, 1978, museoarentzako dohaintza-aginduaren, 1963, eta mailegu luzatuaren arabera, 1965.

Lehen erakusketak

Zürich, Kunsthaus Zürich, Ausländische Kunst in Zürich, 1943ko uztailak 25–irailak 26, 694. zk.
New York, Museum of Modern Art, Toulouse-Lautrec: Paintings, Drawings, Posters and Lithographs, martxoak 20–maiatzak 6, 1956, 27 zk. (izen honekin: The Salon).

Materialak eta prozedura

Pastelaren erabilera —hasieratik bertatik, XVI. mendean lehenengoz teknika hori agertu zenetik, eta XVII. mendean kolorezko erretratugintzan izan zuen erabilera bikainera heldu zen arte— erabat aldatu zen inpresionismoaren sorrerarekin, XIX. mendeko azken hamarkadan1. Aldaketa horixe azaltzen du Henri de Toulouse-Lautrec-en Saloian obrak, euskarri gisa kartulina aukeratu izanean, nahiz pastela olio-pinturarekin konbinaturik erabiltzen zuen modu guztiz berezian. Frantzian garai hartan agintzen zuen eredu akademikoak zioenaren kontra, Lautrec-ek eta haren garai bereko margolariek enfasi berri bat eman zioten marrazteko prozesuari berari eta erabiltzen zituzten materialen ezaugarri fisikoei.

Erdiko formak zirriborratuz hasi zen Lautrec Saloian pintatzen, olio-pintura mehetua erabiliz hartarako2, edo peinture à l’essence; Edgar Degas, Pablo Picasso eta beste batzuek asko erabili zuten teknika zen. Essence hori prestatzeko, pinturari gehiegizko olio aglutinatzailea kentzen zaio paper lehorgarrian, eta geratzen den pintura gantzgabea trementinarekin diluitzen da gero. Prozesu horrek pintura fin bat sortzen du, gehiago jokatzen duena akuarela gisa eta olio-pintura manipulatu gabea baino bizkorrago lehortzen dena3. Essence hori agerikoagoa gertatzen da lerro bertikal arrosa- eta izokin-koloreetan, zeinek eratzen baitute Saloian obrako erdiko irudiaren soinekoaren atzealdea. Olio-pintura lehortu zenean, kolore biziko pastel-arkatzak aplikatu zituen artistak goialdean, formak zehazteko eta xehetasunak azpimarratzeko. Grafitozko arkatza ere erabili zuen, asko ez ordea, erdialdeko irudi nagusiaren profilaren aurpegiko hazpegiak areago definitzeko, baita atzealdeko eskuinaldean dagoen irudi makurtuaren begietan eta ilean ere. Grafitozko zati argi horiek agerikoagoak gertatzen dira infragorrizko erreflektografia erabiltzen denean.

Pastel-pinturaren teknika tradizionalak erabili ordez, hala nola tresna lausotzaileekin formak osatzea eta modelatzea, Lautrec-ek modu lineal nabarmen batean lan egiten zuen, pastelaren ezaugarri fisikoak azpimarratuz, bere azaleko testura belus itxurakoarekin eta kolore kontzentratuekin4. Lerro bertikal lodiak egin zituen konposizio osoan, eta urdin, gorri ilun, berde, laranja eta arrosa-koloreko eremuetan ageri dira oholaren azalean. Teknika hori atzealdeko komodan ikusten da argien, pareta berdearen trataeran, goialdean, eta ezkerreko modeloaren ile gorrixka distiratsuan. Ez da inola ere Lautrec-en teknika bakarrik; garai honetako beste lanetan ere ikusten da estilo lineal hori, Degasen pastelezko marrazki askotan bereziki.

Pigmentu-hautsaren mulko finak oholaren zuntzei itsatsita daudenez, pastelaren erabilerak berebat ematen dio eszenari giro nolabait ere lainotsua. Sakontasun-itxura lortu zen bi irudien aurpegian eta ilean argitasun bizia ipiniz, komodaren ezkerraldean dagoen argi-iturri baten distira berotik datorrena, seguruena tximinia bateko surtatik edo lanpara batetik. Erdiko bi irudiak areago azpimarratu nahian bezala, gainerakoan ez dago argi-iturri nabarmenik konposizio honetan, eta ez dago ia itzalen erreferentziarik, ez bada goiko eskuineko ertzean. Pastela ez dago finkatua, eta era horretan ez da batere galtzen hain berezkoa duen gainazal matea.

Pastelaren efektuak eskuin beheko izkinaren bitartez daude kontrastatuak, izkina hori, bitxia bada ere, osorik baitago olio-pinturaz margotua. Konposizioaren gainerako zatietan ez bezala, hemen pintura nahastua dago eta oro har uniformetasunez aplikatua, eserleku arrosa-kolorearen besoa osatzeko, eta seguruena, baita eserita eta oihal zuriz estalia dagoen laugarren irudiaren hanka gurutzatua ere. Ezaugarri horiek plano lau batean daude, ez daukate inolako sakontasunik, olio-pinturak uniformeki asetu baitu kartulinazko euskarria. Baliteke Lautrec-ek hasieran lan osoa olio-pinturaz egiteko asmoa izatea beharbada, baina gero pastelaren aldera egin zuen, lehenik beheko eskuineko ertza pintatu ondoren. Materialen aldaketa horrek sakontasuna, bizitasuna eta enfasi berri bat ekarri zion marrazkiaren prozesuari, zeinari Lautrec-ek eta haren garaikideek, ezaguna denez, garrantzi handia eman baitzioten. (JW)

[Itzulpena: Rosetta;
Egokitzapena: Guggenheim Bilbao Museoa]

Oharrak

  1. Historia honen laburpen baterako, ikus Marjorie Shelley, “An Aesthetic Overview of the Pastel Palette, 1500–1900”, in The Broad Spectrum: Studies in the Materials, Techniques, and Conservation of Color on Paper, argit. Harriet K. Stratis eta Britt Salvesen (London: Archetype, 2002), 2–11. or. [itzuli]
  2. FTIR teknikaren bitartez lau pintura-erakusgai aztertu ziren —arrosa, urdina, laranja eta gorri iluna—, eta aglutinatzailea olio lehorgarria zela ikusi zen, eta horrek olio-pintura seinalatzen du. Erakusgai horietan identifikaturiko pigmentuen artean, badira aintzira-arrosa, itsas urdina edo lapis lazulia, bermilioia, burdina-oxido gorria, ikatz-beltza eta berun-zuria. Pigmentuen analisia SEM-EDS, XRD eta PLM tekniken bitartez egin zuten, 2005ean, Canadian Conservation Institute-n, Elizabeth Moffatt-ek eta Marie-Claude Corbeil-ek. [itzuli]
  3. Essenceren beste ezaugarri potentzial bat da (kasu batzuetan) olio-halo hori bat eratzeko arrisku gutxiagorekin aplika daitekeela paperezko euskarrietan, zenbat olio kentzen zaion, pintura diluitzeko zenbat turpentina erabili den eta nolakoa den paperaren kalitatea. [itzuli]
  4. Joseph Meder, The Mastery of Drawing, itzulp. eta berrik. Winslow Ames (New York: Abaris Books, 1978), 1. alea, 26. or., 103. [itzuli]

PDF-a JAITSI