Van Goghetik Picassora. Thannhauser legatua

katalogoa

Haere Mai

Haere Mai, 1891
Olio-pintura jutezko mihise gainean, 72,5 × 92 cm
Thannhauser Bilduma, dohaintza, Justin K. Thannhauser, 78.2514.16
Behealdean, ezkerrean, sinatua eta datatua, margo urdinez: P Gauguin 91; behealdean, eskuinean, margo urdinez idatzita: HAERE MAI

Jatorria

Ambroise Vollard (1866–1939), Paris, 1910eko azarorako jada (arg. zk. 41); Galerie Thannhauserrek Vollard-i erosia (Justin K. Thannhauser, jabea), Berlin eta Luzerna; Justin K. Thannhauserri transferitua, Paris, eta, ondoren, New York, 1937ko abenduan jada (40102. zk.); Thannhauserrek Solomon R. Guggenheim Foundation-i legatua, New York, 1978, museoarentzako dohaintza-aginduaren, 1963, eta mailegu luzatuaren, 1965, arabera.

Lehen erakusketak

Munich, Moderne Galerie [Heinrich Thannhauser], Paul Gauguin, 1848–1903, 1910eko abuztua¹.
Londres, Grafton Galleries, Manet and the Post-Impressionists, 1910eko azaroak 8–1911ko urtarrilak 15, 44A zk. (izen honekin: Les cochons noirs dans la prairie).
Praga, Obecní Dům (Spolku Výtvarných Umělců Mànes-ek antolatua), Výstava francouzského umění XIX. a XX. století, 1923ko maiatza-ekaina, 183. zk.
Amsterdam, Stedelijk Museum, Honderd jaar Fransche kunst, 1938ko uztailak 2–irailak 25, 125. zk., erreprodukzioa (izen honekin: Haere Mai, paysage tahitien aux cochons noirs [Haere Mai, landschap op Tahiti met zwarte varkens]).
Buenos Aires, Museo Nacional de Bellas Artes, La pintura francesa de David a nuestros días, 1939ko uztaila-abuztua, 57. zk. (izen honekin; Haere Mai, Paisaje tahitiano con cerdos negros); beste toki hauetara ere eraman zuten: Montevideo, Museo de Bellas Artes (gaur egun, Museo Nacional de Artes Visuales), La pintura francesa de David a nuestros días, 1939ko iraila; Rio de Janeiro, Museu Nacional de Belas Artes, Pintura francesa, seculos XIX e XX, 1940ko ekainak 29–abuztuak 15; San Frantzisko, M. H. de Young Memorial Museum (gaur egun, Young Museum), The Painting of France since the French Revolution, 1940ko abendua–1941eko urtarrila, 41. zk., erreprodukzioa (izen honekin: “Haere Mai”, Tahitian Landscape); Los Angeles County Museum (gaur egun, Los Angeles County Museum of Art), Aspects of French Painting from Cézanne to Picasso, 1941eko urtarrilak 15–martxoak 2, 19. zk. (izen honekin: “Haere Mai”, Tahitian Landscape); Art Institute of Chicago, Masterpieces of French Art, 1941eko apirilak 10–maiatzak 20, 64. zk. (izen honekin: Haere Temai, Tahitian Landscape with Black Hogs); Portland, Oregon, Portland Art Museum, Masterpieces of French Painting from the French Revolution to the Present Day, 1941eko irailak 3– urriak 5, 42. zk. (izen honekin: “Haere Mai”, Tahitian Landscape); San Frantzisko, M. H. de Young Memorial Museum (gaur egun, Young Museum), The Painting of France since the French Revolution, 1941eko abendua–1942ko urtarrila, 41. zk., erreprodukzioa (izen honekin: “Haere Mai”, Tahitian Landscape); Washington, D.C., National Gallery of Art, French Government Loan, 1942ko martxoak 2–1945eko urtarrilak 1 (ez zen katalogorik egin), eta Justin K. Thannhauserren mailegu luzatua, 1946ko uztailaren hasieraraino.
Pittsfield, Massachusetts, Berkshire Museum, French Impressionist Painting, 1946ko abuztuak 2–31, 10. zk. (izen honekin: Haere Mai).
New York, Wildenstein and Co., Gauguin, 1956ko apirilak 5– maiatzak 5, 20. zk., erreprodukzioa (izen honekin: Tahitian Landscape with Black Pigs).

Materialak eta prozedura

Paul Gauguin 1891n joan zen lehen aldiz Tahitira —kolonia frantsesa zen, garai hartan—; udazken hartan, Mataiea herrixkan ezarri zuen egoitza, eta hantxe margotu zituen, seguru asko, Haere Mai eta Banilla-baratzean, gizona eta zaldia (In the Vanilla Grove, Man and Horse, 1891). Hemen aztergai hartutako koadroaren behealdean, eskuinean, “Haere Mai” hitzak idatzi zituen Gauguinek pinturaz: tahitieraz, “Zatoz hona” esan nahi du. Litekeena da gonbidapen modura idatzi izana hitz horiek, koadroari ukitu arrotza eta exotikoa emateko, europar bildumagileei erakargarri gerta zekien².

Era berean, Gauguinek oso estilo desberdina eman zion Haere Mai lanari, artista frantsesek erabili ohi zuten lihozko mihiseak ez bezalako oihala hautatuta. Koadro hau egiteko erabilitako jutezko mihise zabarra Gauguinek 1891n Tahitin landutako beste obra batzuen euskarrien oso antzekoa da; Banilla-baratzean, gizona eta zaldia obrarenaren antzekoa, esaterako³. Mihise hauskorra 1968an berroihaleztatu zen, eta itxuraz jatorrizkoa den euskarrian ipini zen berriro.

Hondo zuri pikortsua modu irregularrean aplikatuta dago, ez dago uniformeki zabalduta Haere Mairen ertzetaraino, ezta mihisearen iltzatze-ertzetaraino ere; eta horrek adierazten du artistak berak aplikatu bide zuela. Pintura-geruzaren azpian eremu batzuetan sumatzen diren lerroen markek iradokitzen dutenez, artistak espatula erabili zuen hondoa lautzeko. Beste eremu batzuetan, pintzela erabili zuela adierazten dute hondo arin batean txertatutako zuntz gogortuek⁴. Inprimatze eta hondo arineko gune batzuetan, agerian dira mihisearen zuntz arreak irazkiaren irtengunean. Hondo berdingabe hark ez zituen bete mihisearen bilbe zabarraren zirrikitu ugariak, eta margoa mihisearen gune nabarmenetan metatu zen, edo hari lodien arteko tarteetan sartu zen. Horren ondorioz, obra honen itxuraren ezaugarri aipagarria da bilbearen sare-egitura.

Infragorrizko erreflektografiaz lortutako irudiek adierazi dutenez, margotzen hasi aurretik landarediaren soslaiak marraztu zituen Gauguinek, eskematikoki; batez ere, zuhaitz handiaren inguruan. Marrazki hori egiteko zer baliabide erabili zuen aztertu ez bada ere, eremu horietako zenbaiti egindako mikroskopio bidezko azterketak erakutsi du partikula beltz hautsi batzuk daudela, ikatz-ziria erabiltzean tipikoak, gainaldeko pinturan txertaturik edo alboetako hutsuneetan agerian. Artistak orobat erabili zuen pintura urdin iluna, pintzelaren muturrarekin aplikatuta, zuhaitzen atal batzuk, mendiaren soslaia, aurrealdeko landaredia, etxeak eta txerriak marrazteko. Etapa desberdinetan marraztu zituen soslai horiek, konposizioa egokitzeko nahiz, gerora, haren elementu batzuk nabarmentzeko.

Gauguinek bustia bustiaren gainean teknika baliatu zuen eremu batzuk margotzeko; eta beste batzuetan, aldiz, geruza lehorren gainean aplikatu zuen pintura, konposizioa doitzeko. Dirudienez, gune batzuetan pintura arraspatu zuen, agerian uzteko mihisearen bilbearen puntu nabarmenenak eta hondo zuria, adibidez, aurrealdeko kolore berdeetan⁵. Gune horietako pintura erdi-zeharrargiak kontraste bizia egiten du beste gune batzuekin, non pintura lodi eta opakuagoa baita, bereziki etxeetan, hosto-masa berde ilunetan eta zeruaren parte batzuetan. Goitik beherako pintzelkadek —batez ere, aurrealdean eta erdialdean— agerian uzten ditu mihisearen irazkian zehar metatutako pintura-mordo linealak. Zeruaren parte batzuetan eta zuhaitz handiaren gainean, lautu egin da gainaldea, espatula batez, seguru asko. Artistak espatularen ertza edo beste edozein tresna punta-zorrotz erabili zuen pinturan lerro diagonalak margotzeko ere, palmondoaren eskuineko erdiko hostotza mendiaren soslaiarekin lerrokatzen den gunean. Gauguinek berregin egin zuen konposizioaren goiko aldea: zerrenda berde horixka bat gehitu zuen pintura lehorraren gainean, X izpi bidezko erradiografian ikusten den aurretiko hodeitza aldatzeko, zeina ez baitzen hain horizontala. Gehikuntza horrek mihisearen bilbea, eta zeruaren atalean arreta gutxiago erakarri zezan lortu zuen. (JB)

[Itzulpena: Rosetta;
Egokitzapena: Guggenheim Bilbao Museoa]

Oharrak

1. 1910ean Munichen Gauguin-i buruz egindako erakusketa Dresdeko Galerie Ernst Arnold galeriara eraman zuten gero: Paul Gauguin, 1848–1903: Sonder-Ausstellung, 1910eko irailaren 7tik urriaren 7ra. Emily Bilski-k dioenez, 1910ean Munichen eta Dresden egindako erakusketetan Alfred Walter Heymel-en bildumako obrak jarri ziren ikusgai, baita garai hartan Haere Mai obraren jabetza zuen Ambroise Vollard-ek mailegatutako beste obra batzuk ere. Emily D. Bilski, Die “Moderne Galerie” von Heinrich Thannhauser / The “Moderne Galerie” of Heinrich Thannhauser, erak. kat., Jüdisches Museum München eta Edition Minerva, Munich, 2008, 21. or. 1910ean Dresdner neueste Nachtrichten egunkarian argitaratutako artikulu baten arabera, Dresdeko kontrol-zerrenda Munichekoaren berdina zen. Dresdner neueste Nachtrichten, 247, 1910eko irailak 11, 2. or. Gaur egun arte ezin izan da Municheko katalogorik aurkitu. 1910eko artikulu horretan bertan, Dresdeko erakusketako zenbait obra agertzen dira deskribatuta, horien artean “Landschaft von 1891” (1891ko paisaia), Haere Mai izan litekeena, Guggenheimeko koadroa. Edonola ere, Haere Mai ezin izan da Dresdeko katalogoan agertzen diren hogeita bost obren artean ziur identifikatu. [itzuli]
2. Vivian Endicott Barnett, The Guggenheim Museum: Justin K. Thannhauser Collection, Solomon R. Guggenheim Foundation, New York, 1978, 59. or. Hemen agertzen da koadro hori: Gauguin, Les Beaux-Arts, Paris, 1964, 177. or., 447. zk., erreprodukzioa (izen honekin: Haere Mai Venez!). [itzuli]
3. Denyse Montegut-ek berretsi zuen zuntzaren identifikazioa, PML prozedura erabiliz. Fashion Institute of Technology, New York. Ehunaren harien kopuruak (irazkian eta bilbean hari kopuru bera dituen tafeta-oihala) adierazten duenez, Banilla-baratzean, gizona eta zaldia, 1891, kat. 15, eta Te raau rahi (Zuhaitz handia, 1891, Art Institute of Chicago) obretakoen oso antzekoa da. Kirk Vuillemot, “Gauguin, cat. 27, Te raau rahi, 1891: Technical Study”, Art Institute of Chicagoren Gauguin Paintings, Sculpture and Graphic Works at the Art Institute of Chicago online katalogoan; argit.: Gloria Groom eta Genevieve Westerby; Art Institute of Chicago, 2016, 23. paragrafoa. [itzuli]
4. Gauguinek espatulak erabili zituen, orobat, Te raau rahi eta Te burao (Hibiskoa, 1892, Art Institute of Chicago) obretan hondoak lautzeko eta hondoetan testurak eratzeko. Ikus ibid., 31. paragrafoa; Kristin Hoermann Lister, “Gauguin, cat. 28, Te burao (The Hibiscus Tree), 1892: Technical Study”, ibid., 11. paragrafoa. [itzuli]
5. Baliteke koadroa gainestaltzeko prozesuak gainaldearen abrasioa eragin izana. [itzuli]

PDF-a JAITSI