Edukira zuzenean joan

Van Goghetik Picassora. Thannhauser legatua

katalogoa

Emakumea besaulkian

Izenburua:
Emakumea besaulkian
Argitalpena:
Bilbao: Guggenheim Bilbao, 2018
Neurriak:
23 x 30 cm
Orrialdeak:
175 or.
ISBN:
978-84-95216-86-1
Lege gordailua:
BI-1416-2018
Erakusketa:
Van Goghetik Picassora. Thannhauser legatua
Gaiak:
Emakumea artean | Artelanak | Lan-prozesua | Erretratua eta autorretratua | Teknika eta materialak
Teknikak:
Olio-pintura
Artelan motak:
Pintura
Aipatutako artistak:
Picasso, Pablo

Emakumea besaulkian (Femme dans un fauteuil), Dinard, 1922
Olio-pintura eta esmaltea (est.) mihise gainean, 91,9 × 62,5 cm
Thannhauser Bilduma, dohaintza, Hilde Thannhauser 91.3915
Datarik gabea; goian eskuinean sinatua pintura beltzez: Picasso

Jatorria

Artistari Justin K. Thannhauserrek erosia, Paris, eta, ondoren, New York, 1938ko maiatzak 10 (40167. zk.); haren emazte/alarguna Hilde Thannhauser, Berna, 1976rako jada; Hilde Thannhauserrek Solomon R. Guggenheim Foundationi legatua, New York, 1991, dohaintza-aginduaren arabera, 1984.

Materialak eta prozedura

1917an Erromara egindako bidaia batean, Pablo Picassok erromatar zaharkinak eta Michelangelo Berpizkundeko artistaren lanak (1475–1564) ezagutu zituen. Haren ondoren etorri zen, hain zuzen ere, arropa klasikoz jantzitako emakume eskultorikoak irudikatu zituen garaia. Lehen Mundu Gerrak sortutako gatazka eta kaosaren ondoren “ordenara itzultzeko” garaian1, neoklasizismoarekin esperimentatu zuen Picassok 1925. urtearen aurreko urteetan, eta irudi eskultoriko dotoreak egin zituen, kubismoarekin esperimentatzeari utzi gabe2. Horrez gainera, garai hartan garrantzizko aldaketak bizi izan zituen artistak bere bizitza pertsonalean: Olga Khokhlovarekin (1891–1955) ezkondu zen, eta handik hiru urtera, 1921ean, lehenengo semea izan zuten, Paulo (Paul Joseph).

Emakumea besaulkian lana emakume baten irudikapen estilizatua da, eta antz handia du garai hartan Picassok egindako hainbat erretratutako emakumearekin; Olga eta amatasunaren irudia izan zituen inspirazio-iturri, seguru asko3. William Rubin arte-historiagileak defendatutako beste teoria baten arabera, txirikorda luzeko emakume honek antz handia du Sara Murphy Picassoren adiskide estatubatuarrarekin (ezkongabetan Sara Wiborg, 1883–1975). Sarak Côte d’Azur-en igaro zituen 1922 eta 1923. urteetako udak, Gerald senarrarekin (1888–1964), eta erakarpen handia sentitu zuen Picassok harekiko4.

Irudi honek jarrera zurruna du, eta begirada zorrotza. Picassok, emakumearen gorputz biluzia definitzeko, iluntasunetik argitasunerantz lan egin zuen, argi-ilunekin eta pintzelkada arinekin, bilbe irekiko zirriborro-mihise baten gainean. Inprimazioaren zuri-grisaxka zurbilak argi-eremuetako batzuk definitzeko aukera eman zion. Azken ukituak zuri ia-ia puruaren aplikazio trinkoak izan ziren, eta indartzeko helburua zuten; teknika hori asko erabili zen margolan manieristetan edo Berpizkundean klarionaz eta pastelaz egindako marrazkietan. Irudi bakarreko azken konposizioa pigmentu oso gutxiko paleta monokromo batekin egina dago. Pigmentu gutxi horien artean egongo ziren, seguru asko, berun-zurizko hondoa, zink-zuria, burdin oxidoaren gorria, itzal naturala eta hezur beltzaren edo boli beltzaren ukitu batzuk5. Burdin oxidoaren gorriaren ur-kolore bitartez eta itzal beltzaranaren bitartez dago definitua modeloa; horiek zuriarekin daude nahastuta, ez beti proportzio berean, bustia bustiaren gainean, tonu arrosa eta marroixka ugari sortzeko: horiek ere Berpizkundeko sanginazko marrazkiak gogorarazten dituzte. Koadroko argiak pintura zuri arin eta orekatuen bitartez daude lortuta, barruak dekoratzeko pinturaren ezaugarriekin, gauza jakina baita Picassok 1912rako erabiltzen zituela horiek6. Pintura zuri hori desafiatzaile kokatzen da azalean, eta kolore ilunekin jarraitzen du bazterrean; gainera, maskara kezkagarria sortzen du aurpegian, eta bularrak, besaburuak, belaunak eta tunikaren indarguneak definitzen ditu7.

Emakumearen profilean eta besaburuetan egindako aldaketak oso ongi ikusten dira X izpi bidezko erradiografian zein infragorrizko irudietan. Esate baterako, emakumearen berezko ezkerreko masaila argaldu egin zen eta buruaren inguruan itzal iluneko pintzelkadak aplikatu ziren, aureola moduan. Picassoren beste kuadro klasiko batzuetan esku eta behatz handiak oso ondo definituta badaude ere, modelo honen eskuak eta hankak ez daude mugatuta, eta lausoak dira. Berezko eskuineko hanka beste jarrera batean margotu zen jatorriz, burdin oxidoaren gorriarekin, baina, gero, gris ilun eta marroiz delineatutako hanka trakets batekin estali zen8.

Guggenheim Bilduman sartu aurretik, sendotu egin ziren mihisearen bazterrak eta esku hartze orokorra egin zen; horrela, margolan lau eta zorrotzagoa lortu zen. Horrez gainera, euskarri berri baten gainean muntatu zen mihisea9.

Picassok hainbat urtez estilo neoklasiko horren arabera lan egin bazuen ere —ez esklusiboki—, 1925ean aldatu egin zuen berriro ere bere jarduna, eta surrealismorantz jo zuen. Honela azaldu zuen Picassok estilo arteko oszilazio hori —Kubismo Analitiko eta Sintetikoa, Neoklasizismoa eta Surrealismoa—: “Landu nahi nituen gaiek bestelako adierazpideak iradokitzen bazituzten, ez nuen horiek hartzeko zalantzarik egin inoiz”10. (LS) 

[Itzulpena: Rosetta;
Egokitzapena: Guggenheim Bilbao Museoa]

Oharrak

  1. Picassok klasizismoa berpizteko (eta abangoardia baztertzeko) mugimenduan parte hartu zuen Lehen Mundu Gerraren ondoren. Joera horri “ordenara itzultzea” esaten zaio (retour à l´ordre). Jean Cocteau artista eta poetaren Le rappel à l’ordre saiakera-liburutik hartu zen izendapen hori (jatorriz 1926an argitaratua). Berpizte horrekin batera, Picassok kubismo analitikoa eta sintetikoa konbinatzen jarraitu zuen. “Le rappel à l’ordre” gaiari dagokionez, ikusi Jean Cocteau, Entre Picasso et Radiguet, argit.André Fermigier, Hermann, Paris, 1967, 9–33. or. “Gerraondoko araztasuna” izenekoaren agerpenari buruzko informazio gehiago edukitzeko, ikusi Kenneth E. Silver, “A More Durable Self”, in Kenneth E. Silver, Chaos and Classicism: Art in France, Italy and Germany, 1918–1936, erak. kat. Guggenheim Museum, New York, 2011, 15–51. or. Ikusi klasizismoari buruzko Picassoren azalpen luzea lan honetan: John Richardson, “Picasso: The Classical Period”, in Picasso: The Classical Period, cat. exp., C&M Arts, New York, 2003, 7–20. or. [itzuli]
  2. Esate baterako, Picassok Hiru musikari margotu zuen garai hartan (Fontainebleau, 1921eko uda, Museum of Modern Art). Honela azaldu zuen: “Gai desberdinek adierazpen-metodo desberdinak behar dituzte nahitaez”. Lan honetan aipatua: Dore Ashton, Picasso on Art: A Selection of Views, Thames and Hudson, Londres, 1972, 5. or. [itzuli]
  3. Emakumea besaulkian lan honetan aipatzen da: Christian Zervos, Pablo Picasso, 4. alea, Cahiers d’art, Paris, 1951, 391. zk., 162. lam. [itzuli]
  4. Ikusi Sara Murphy eta Picassoren arteko harremanari buruzko aipamena lan honetan: William Rubin, “The Pipes of Pan: Picasso’s Aborted Love Song to Sara Murphy”, ARTnews 93, 5. zk. 1994ko maiatza, 14–42. or. [itzuli]
  5. Lan honen pigmentuak Federica Pozzik, Metropolitan Museum of Art, eta Corey D’Augustinek, Corey D’Augustine Art Conservation, egindako X izpien bidezko fluoreszentzia-azterketa baten bitartez identifikatu ziren. [itzuli]
  6. Julie Arslanoglu, Silvia A. Centeno, Shawn Digney-Peer eta Isabelle Duvernois, “‘Picasso in the Metropolitan Museum of Art’: An Investigation of Materials and Techniques”, Journal of the American Institute for Conservation 52, 3. zk., 2013, 141. or.; Kimberley Muir, Allison Langley, Anikó Bezur, Francesca Casadio, John Delaney eta Gwénaëlle Gautier, “Scientifically Investigating Picasso’s Suspected Use of Ripolin House Paints in Still Life, 1922 and The Red Armchair, 1931”, Journal of the American Institute for Conservation 52, 3. zk., 2013, 157. or. [itzuli]
  7. Antzeko “emakumea mozorroarekin” aurki daiteke garai bereko beste koadro eta marrazkietan. Zervos, Pablo Picasso, IV. alea, 355. zk., 142. lam.; 382. zk., 155. lam.; 392. zk., 163. lam. Irudi horiek guztiak emakume beraren bertsio idealizatuak dira itxuraz. [itzuli]
  8. Picassok emakume klasikoei “buztinezko mokilaren” tratamendua nola ematen zien jakiteko, ikusi Antonina Vallentin, Picasso, Doubleday, Garden City, N.Y., 1963, 152. or. [itzuli]
  9. Itxura denez, koadroak idazkun bat du atzealdean, goian ezkerreko bazterrean, klarion marroi gorrixkaz. Idazkuna, esku ezezagunekoa, “Picasso / 22” izan zitekeen, baina oso ahula da eta ezin da ia irakurri. [itzuli]
  10. Pablo Picasso, elkarrizketa Marius de Zayasekin, ingeleserako itzulpena “Picasso Speaks” lanean, The Arts 3, 5. zk., 1923ko maiatza, 323. or., errepr. in Alfred H. Barr Jr., Picasso: Fifty Years of His Art, Museum of Modern Art, New York, 1946, 270–271. or. [itzuli]

PDF-a JAITSI