Van Goghetik Picassora. Thannhauser legatua

katalogoa

Fernande mantelina beltzarekin

Fernande mantelina beltzarekin (Fernande à la mantille noire), Paris, ca. 1905
Olio-pintura mihise gainean, 100 × 81 cm
Thannhauser Bilduma, dohaintza, Hilde Thannhauser 91.3914
Datarik gabea; atzean sinatua, goian ezkerrean, pintura beltzez: Picasso

Jatorria

Paul (1875–1935) eta Elsa (ezkongabetan, von Lavergne-Peguilhen eta geroago von Kesselstatt kondesa, Ascona, 1899–1986) von Mendelssohn-Bartholdy, Berlin, ca. 1930rako jada; Walter Feilchenfeldt Gallery-k Kesselstatt-i (jabea, Marianne Feilchenfeldt) erosia, Zürich, ca. 1955; Justin K. Thannhauserrek Feilchenfeldt-i erosia, New York, 1956 (40337. zk.); haren emazte/alargun Hilde Thannhauser, New York eta Berna, ca. 1976; Hilde Thannhauserrek Solomon R. Guggenheim Foundation-i legatua, New York, 1991, dohaintza-aginduaren arabera, 1984.

Materialak eta prozedura

Fernande Olivier da margolan honetako subjektua (ezkon-gabetan Amélie Lang, 1881–1966). 1904an ezagutu zuten elkar Picassok eta berak, eta koadroa pintatu zen garaian Fernande Pablo Picassoren maitalea zen¹. Fernanderi buruzko hirurogeitik gora obra egin zituen artistak, 1912an bikotea bereizi baino lehen². Picassok hemen Olivier misteriotsu bat deskribatzen du, mantilla edo mantelina batekin; emakumeen buru-estalki bat zen artistaren jatorrizko Espainian, okasio formaletan erabili ohi zena.

Fernande mantelina beltzarekin pinturaren neurriak euskarri frantses estandar batenak dira (Erretratua 40), eta oihala berroihaleztatu gabe dago. Lihozko ehun finaren euskarriak berun-zuriko oinarri mehe bat dauka, eta haren gainean uniformeki aplikatu da base komertzial bat: oihalaren eskuineko ertzean eteten da, eta halako anbiguotasuna eragiten du, artistak berak aplikatu ote zuen ala ez³.

Konposizioa oso modu bizkorrean egina dago, pintzelkada zabal eta indartsuekin. Pintura, oso diluitua, tantaka isuri zen eta txorrostadak sortu zituen gehiegizko disolbatzaileak pintura argitu zuen guneetan, atzealde zuria agerian utzi arte. Tanta batzuen itxura txirikordatuko forma finak pintura diluituaren emaitza dira, mihisea korritu baitzuen oihalaren ehuneko arrakalen artean gelditu arte. Hain pintura diluitua erabili zen besoa eta mantelina azpimarratzeko, non ia ez baita haren aztarrenik geratzen.

Paleta nagusiki kolore-bakarra bada ere, emakumearen erretratu honek baditu bermiloi-ukituak ezpainetan eta haragiaren tonuetan, baita Prusiako urdinaren ukituak ere, eta pigmentu hori edo berde bat bularraldeko loreetan⁴. Hain diluitua ez zen pinturarekin margotu zuen Picassok aurpegia, baina ostera ere agerian utzi zituen oinarriaren aztarrenak, eta pintzelkaden artean nabarmentzen dira. (JB)

[Itzulpena: Rosetta;
Egokitzapena: Guggenheim Bilbao Museoa]

Oharrak

1. 1991n Guggenheim Bilduman sartu zenetik, obra honek 1905–06ko data izan du. Alabaina, 2017an data hori zuzendu egin zen 1905 inguruan, Julie Barten Guggenheimeko komisarioaren eta Marilyn McCully-ren (2014ko abendua), eta Bartenen eta Elizabeth Cowling-en arteko (2017ko azaroa) literatura, elkarrizketak eta gutun-trukeak aztertu ondoren. Christian Zervosek 1905eko data eman zion Fernande mantelina beltzarekin obrari bere 1932ko funtsezko katalogoan, baina bigarren argitalpenean data aldatu eta 1906 ipini zuen. Christian Zervos, Pablo Picasso 1. alea (Paris: Cahiers d’art; New York: E. Weyhe, 1932), 253. zk., 112. xafla (izen honekin: Fernande mantelinarekin, 1905), 2. argit. (1942), 253. zk. (izen honekin: Fernande Olivier, 1906). Pierre Daix-ek Picassok Gósolen pasatu zuen aldiarekin lotu zuen pintura, eta 1906ko udako data batekin bere Le Nouveau Dictionnaire Picasso lanean (Paris: Robert Laffont, 2012), 363. or., eta hemen: Pierre Daix eta Georges Boudaille Joan Rosselet-ekin, Picasso: The Blue and Rose Periods; A Catalogue Raisonné, 1900–1906, ing. itzulp. Phoebe Pool (Greenwich, Connecticut: New York Graphic Society, 1967), 304. or., VX.43 zk., erreprod. Alabaina, Elizabeth Cowling-ek 1905eko lehen erdia proposatzen du Picasso Portraits izeneko erakusketa-katalogoan (Londres: National Portrait Gallery, 2016), 99. or. 10. zk. Ikus halaber Robert Rosenblum, “Pablo Picasso Fernande with a Black Mantilla”, in Thannhauser: The Thannhauser Collection of the Guggenheim Museum, argit. Matthew Drutt (New York: Guggenheim Museum, 2001), 160–63. or. Rosenblumek aitortzen du 1905eko udazkena dela —artista Holandatik izuli eta handik gutxira— data onartua Picassoren Madame Canals obrarentzat [Benedetta Bianco] (Museu Picasso, Barcelona) eta Emakume mantelinadunaren erretratua monotipoarentzat (bilduma partikularra), bata eta bestea Guggenheimeko pinturarekin lotuak. [itzuli]
2. Jeffrey Weiss, “Fleeting and Fixed: Picasso’s Fernandes”, in Jeffrey Weiss, Valerie J. Fletcher eta Kathryn A. Tuma, Picasso: The Cubist Portraits of Fernande Olivier, erak. kat. (Washington, National Gallery of Art; Princeton: Princeton University Press, 2003). 4–5. or. [itzuli]
3. Berunaren presentzia berretsi egin zuen zuntz optikoko errefrakzio-espektometroaren bidezko analisiak (FORS), zeina John K. Delaney-k egin baitzuen, National Gallery of Art, Washington. [itzuli]
4. Bermiloia merkurioaren presentziarik ondorioztatzen da, hura, kromoarekin batera, XRF analisiaren bidez aurkitu baitzen, zeina Lisha Glinsmanek egin baitzuen, National Gallery of Art. Prusiako urdina Delaneyk egin zuen FORS analisian berretsi zen. Kromoaren detekzioak, inondik ere, kromo-hori edo biridianaren presentzia adierazten du. Analisi gehiago beharko lirateke behin betiko erabakitzeko pigmentu haietatik zein erabili zuen Picassok zurtoineko berdea nahasteko. [itzuli]

PDF-a JAITSI