Van Goghetik Picassora. Thannhauser legatua

katalogoa

Emakumea eserita, ezker alboa lehortzen 

Emakumea eserita, ezker alboa lehortzen (Femme assise, s’essuyant le côté gauche), ca. 1896– 1911 (moldaketa, ca. 1919–26)
Brontzea, 35,6 × 35,9 × 23,5 cm
Thannhauser Bilduma, dohaintza, Justin K. Thannhauser, 78.2514.10
Datarik gabea; jabetza-zigilua , oinarrian grabatua, ezker oinetik hurbil: Degas
Galdatzailearen marka oinarrian, eserlekuaren atzealdean: CIRE / PERDU / A A HEBRARD
Piezaren zenbakia eta sailaren letra, oinarrian, eserlekuaren atzealdean: 46. / D

Jatorria

A. A. Hébrard et Cie etxeak (Adrien Aurélien Hébrard, jabea) artistaren oinordekoen aginduz moldatutako pieza, Paris, 1926rako¹; Walther Halvorsen (1887–1972), Paris eta Oslo; Galerien Thannhauser-ek (Justin K. Thannhauser zen jabea) Halvorsen-i erosia, Berlin eta Luzerna, 1929ko abuztuak 12 (1411. inb. zk., “Femme assise dans un fauteuil, s’essuyant le côté gauche”); Justin K. Thannhauser-i eskualdatua (Amsterdam-etik), Paris, eta, geroago, New York, 1938ko ekainak 2 (40072. zk.); Thannhauser-ek Solomon R. Guggenheim Foundation-i egindako legatua, New York, 1978, bere dohaintza-aginduaren, 1963, eta mailegu luzatuaren, 1965, arabera.

Lehen erakusketak

Berlin, Galerie Alfred Flechtheim, Das plastische Werk von Edgar Degas, 1926ko maiatza, 67. zk., erreprodukzioa (izen honekin: Femme assise dans un fauteuil s’essuyant le côté gauche); orobat erakutsi zuten Munich-en, Galerien Thannhauser, Edgar Degas: Pastelle, Zeichnungen, das plastische Werk, 1926ko uztaila–abuztua, “Das plastische Werk”, 67. zk. (izen honekin: Frau im Sessel sitzend, sich die linke Seite trockend), eta Dresde-n, Galerie Ernst Arnold, 1926ko iraila.
New York, Buchholz Gallery (Curt Valentin, Justin K. Thannhauser-ek antolatua), Edgar Degas: Bronzes, Drawings, Pastels, 1945eko urtarrilaren 3tik 27ra, 48. zk. (izen honekin: Seated Woman).

Materialak eta prozedura

Emakumea eserita, ezker alboa lehortzen brontzea Edgar Degas-en oinordekoen aginduz moldekatu zuten, artista hil ondoren; izan ere, Degas hil zenean, 150 eskulturatik gora aurkitu zituzten haren tailerrean, gehienbat argizariz, “plastilinaz” (argizariz eta olioz egindako materiala) eta buztinez modelatuak (Danseuse s’avançant, les bras levés, ca. 1885-90)². Degasen oinordekoek kontratua egin zuten Adrien Aurélien Hébrard paristar galdatzailearekin (1865–1937), egoera onean kontserbatutako eskulturak brontzean moldekatzeko, argizari urtuaren prozesuaren bidez (ikus Dantzaria aurrerantz mugitzen, besoak gora jasota). Haietako asko oso hondatuta zeuden, baina hirurogeita hamalau moldekatzea lortu zuten. Beren asmoa zen brontze bakoitzaren hogeina aleko edizioak egitea, saltzeko, eta haiez gainera egin zituzten beste bi sail oso, Degasen oinordekoentzat bat eta Hébrard fundizioarentzat bestea³. Guggenheim Bildumako Emakumea eserita, ezker alboa lehortzen 1919 eta 1926 bitartean moldekatu zuten. Piezaren oinarrian irarrita ageri denez, 1–72 bitarteko obra-zerrendan 46. zenbakia esleitu zitzaien brontzeari eta haren argizarizko ereduari⁴. Atik Tra arteko letra batez identifikaturiko hogei sailetako “D” saileko alea da⁵.

Bere bizitzako azken hamarkadetan, Degasek emakumezkoak irudikatu zituen ia soilik —nagusiki, emakumeak bainatzen edo dantzariak—, eta bi eta hiru dimentsiotan landu zituen gai horiek. Eskultura honetan, emakume eseria gerria okertuta ageri da, bere eskuin besoaz gorputza inguratuz eta ezker besoan duen xukaderaz ezker alboa lehortzen. Antzeko jarrera irudikatu zuen Degasek pastel batean (Après le bain, ca. 1895)⁶. Artistak emakumeen formekiko zuen kezkaren arrazoia ez zen emakumeak eder agertzeko nahia, bere garaiko beste margolari batzuengan —Pierre- Auguste Renoir-engan, adibidez— ohikoa zenez. Aitzitik, gorputzaren egitura eta mugimendua ikertzeko bitarteko modura baliatu zuen Degasek bainua, eta makurrarazi eta bihurrarazi egiten zituen bere modeloak, gorputz-jarrera aldi berean errealista eta absurdoetan irudikatzeko. Guggenheimeko brontzean ikusten den gorputz-jarrera deserosoa izan arren, halako grazia lakoniko batez adierazi zuen Degasek.

Artista hil ondoren moldatutako brontzezko eskulturen ezaugarriak definitzeko, azterlan zorrotz bat egin zuen National Gallery of Art-ek (Washington), X izpien fluoreszentzia bidezko espektroskopiaren teknika analitikoa erabiliz, Degasen brontzeetan Hébrard-ek erabilitako kobrezko aleazioko metalen kopuruak zehazteko⁷. Guggenheimeko Emakumea eserita, ezker alboa lehortzen brontzea-ren azterketatik ondorioztatu denez, antzeko kobre, berun eta zink-proportzioak erabili ziren obra horretan eta National Galleryk aztertutako beste eskultura batzuetan⁸. (NO) 

[Itzulpena: Rosetta;
Egokitzapena: Guggenheim Bilbao Museoa]

Oharrak

1. Degas-en oinordekoei buruz, ikus kat. 9., 1. zk., liburuki honetan. [itzuli]
2. John Rewald, argit., Degas: Works in Sculpture; A Complete Catalogue, Pantheon Books, New York, 1944; Anne Pingeot, Degas: Sculptures, Imprimerie nationale éditions: Réunion des musées nationaux, Paris, 1991; Sara Campbell, Degas: The Sculptures; A Catalogue Raisonné, Apollo-ren argitalpen berezia, 1995eko abuztua; Joseph S. Czestochowski eta Anne Pingeot, Degas Sculptures: Catalogue Raisonné of the Bronzes, Torch Press and International Arts, Memphis, Tennesse, 2002; Suzanne Glover Lindsay, Daphne S. Barbour eta Shelley G. Sturman, Edgar Degas Sculpture, National Gallery of Art, Washington, 2010. [itzuli]
3. Daphne Barbour eta Shelley Sturman, “Casting Degas’s Sculpture into Bronze: A Closer Look”, Facture: Conservation, Science, Art History 3, 2017, 78.–80. or. [itzuli]
4. Brontze hauen moldaketaren inguruan jakiteko, ikus 9. kat. 6. oharra [itzuli]
5. Hemen agertzen da Emakumea eserita, ezker alboa lehortzen obra: Czestochowski eta Pingeot, Degas Sculptures, 210.–11. or., 46. zk., “D” saila (izen honekin: Seated Woman, Wiping Her Left Side [Femme assise s’essuyant la hanche gauche]); Rewald, Degas: Works in Sculpture, 28. or., LXIX. zk. [itzuli]
6. Vivian Endicott Barnett, The Guggenheim Museum: Justin K. Thannhauser Collection, Solomon R. Guggenheim Foundation, New York, 1978, 45. or. Barnett-ek bi pastel aipatu zituen, bereziki: Emakumea, lehortzen (Femme s’essuyant), bilduma pribatua, eta geroagoko ale bat, 1895 ingurukoa, Hermitage Museoan kontserbatua (ikus 10.1. fig.). Ikus Paul-André Lemoisne, Degas et son oeuvre, Paul Brame et C. M. de Hauke, aux Arts et métiers graphiques, Paris, 1946, 3. liburukia, 886., 1179. zk. Degas-ek berrehun pastel baino gehiagotan irudikatu zituen emakumeak beren burua garbitzen, baita ikatz-ziriz egindako marrazki, pintura eta eskulturetan ere. Douglas W. Druick eta Peter Zegers, “Hilaire Germain Edgar Degas, 6. Seated Female Nude; 7. Nude Woman Standing, Drying Herself; 8. Seated Woman Wiping Her Left Side”, in Graphic Modernism: Selections from the Francey and Dr. Martin L. Gecht Collection at the Art Institute of Chicago, Art Institute of Chicago, Chicago, 2003, 8. or. [itzuli]
7. Barbour eta Sturman, “Casting Degas’s Sculpture into Bronze”, 103.–105. or. [itzuli]
8. 2017an, Northwestern University-Art Institute of Chicago Center for Scientific Studies in the Arts (NU-ACCESS) zentroarekin lankidetzan, Guggenheim Museum-ek Thannhauser Bildumako Degas-en hiru brontzeen (kat. 9-11) X izpien fluoreszentzia bidezko analisia egin zuen. [itzuli]

PDF-a JAITSI