Van Goghetik Picassora. Thannhauser legatua

katalogoa

Jas de Bouffan-eko inguruak 

Jas de Bouffan-eko inguruak (Environs du Jas de Bouffan), ca. 1885–87
Olio-pintura mihise gainea 45n, 65,1 × 81 cm
Thannhauser Bilduma, legatua, Hilde Thannhauser 91.3907
Sinadurarik eta datarik gabea

Jatorria

Ambroise Vollard-ek (1866-1933) artistari erosia, Paris (3760. inb. zk. [A]); Walther Halvorsen (1887–1972), Paris eta Oslo, 1922 baino lehen; Galerien Thannhauser-ek (Justin K. Thannhauser, jabea) Halvorsen-i erosia, Berlin eta Luzerna, 1929ko abuztuak 12 (1351. inb. zk., “Landschaft”); Henry Levy-k Thannhauserri erosia, Paris eta Estrasburgo, 1931ko irailak 4; Thannhauserrek Levyri berrerosia, New York (40283. zk.); haren emazte/alargun Hilde Thannhauser, 1976rako jada; Hilde Thannhauserrek Solomon R. Guggenheim Foundation-i legatua, New York, 1991, haren dohaintza-aginduaren, 1984, arabera.

Lehen erakusketak

Christiania (gaur egun, Oslo), Norvegia, Kunstnerforbundet (Walther Halvorsen-ekin antolatua), Den franske utstilling, 1918ko urtarrilak 18–otsaila, 11. zk. (izen honekin: Paysage).
Londres, Leicester Galleries, Exhibition of Paintings and Drawings by Paul Cézanne (1839–1906), 1925eko ekaina-uztaila, 13. zk. (izen honekin: Paysage d’Aix).
Berlin, Künstlerhaus (Galerien Thannhauser-ek antolatua), Erste Sonderausstellung in Berlin, 1927ko urtarrilak 9–otsaila erdialdea, 25. zk. (izen honekin: Landschaft)

Materialak eta prozedura

Paul Cézannek hogeita hamabost olio-pinturatik gora eta hainbat akuarela eta marrazki egin zituen Jas de Bouffan-i buruz —Aix-en-Provence-tik hurbileko finka bat zen, artistaren aitak 1859an eskuratua—, baita jabego haren inguruko paisaiei buruz ere¹. Jas de Bouffan-eko inguruak koadroaren gaia ez ezik, Cézanneren obran ohikoak dira, halaber, neurri estandarreko euskarri frantsesa —Erretratua 25—, eta zirriborro-mihisea, neurri ertain eta bilbe ireki samarrekoa². Hemen aztergai den lanaren krema-koloreko oinarri mateak pigmentu zatikiek eratutako pikorrak ditu, modu irregularrean barreiatuta, baita pintzelkaden bidez eratutako testura sotil bat ere; bi ezaugarri horiek irudia handituta nabarmen ikusteko modukoak dira. Bereizgarri horien arabera, pentsatzekoa da mihiseak bi inprimatze-geruzako lisse gainalde komertzial bat duela (laua) eta bigarren geruzak mihisearen bilbearen zirrikitu batzuk bete dituela³. Cézannerengan ohikoa zenez, obraren funtsezko alderdi bisuala da inprimatze-geruza; hain zuzen ere, haren argitasunaren eta tonalitatearen distira nabarmen ageri dira pintzelkaden artean erreserba modura gordetako ezin konta ahala hutsuneetan.

Infragorrizko erreflektografiaren bidez lortutako irudietan, grafito bigunez egindako azpiko marrazki bat ikusten da, zirriborro tankerakoa baina nahiko adierazgarria, Cézannek espazio piktorikoaz hasieran egindako planteamendu bereziki zainduari buruzko informazio aski eskaintzen baitu. Azpiko marrazki hori ez da Jas de Bouffan-eko inguruak obrarekin lotu den zirriborroa bezain landua eta hura baino modu lasaiago eta arinagoan marraztuta dago, baina eskuineko zuhaitz-enbor handiaren eta adarren eta ezkerreko zuhaitzen eta erdialdeko planoan daudenen gutxi gorabeherako soslaia erakusten du. Nola zirriborroan hala azpiko marrazkian, Cézannek lerro horizontalak erabili zituen aurrealdeko lurzoruaren eta urruneko muino uhinduen arteko tartea adierazten duten zerrenda paraleloak markatzeko. Zirriborroan ez bezala, ordea, azpiko marrazkian lerro geometrikoen bidez definituta daude adaburuak: lerro horizontal batek mugatzen du goialdea, eta arku gero eta txikiagoen sorta batek zeharkatzen ditu goian ezkerraldean, tankera ortogonaleko zirriborro diagonalekin. Lerro horien trazatuak erakusten duenez, Cézannek hasiera-hasieratik planteatu zuen koadro honen espazioa modu nolabait arkitektonikoan, urruneko ikuspegi bat zedarritzen zuen tunel berde baten antzera.

Konposizioa grafitoz finkatu ondoren, artistak pintzel meheak eta pintura urdina erabiliz zirriborratu zuen konposizioa. Era berean, kolore oso urtsuak gehitu zituen — oro har urdin eta berde argiak—, olio-pintura diluituta, akuarela zeharrargi baten modura ager zedin. Lehen pintzelkada horien gainean, pintura opaku trinkoagoa aplikatzen joan zen Cézanne gero, bereizgarri zituen pintzelkada bertikal eta diagonal paraleloen sareak eratzeko. Artistarengan ohikoa zenez, halaber, elkarri kontrajarrita ageri dira kolore ia osagarri epel eta tonalitate urdinak, halako eran non distira bisual berezi bat eratzen baitute obra amaituan. Pintzelkada batzuetan agertzen diren kolore oso desberdinen tanto eta marrek adierazten dutenez, koloreak nahastu egin ziren batzuetan, artistak bustia bustiaren gainean aplikatu izanaren ondorioz. Oinarriaren krema-kolorea are gehiago nabarmentzen da landarediaren goialdeko pintzelkaden tartean, eta horrela, sortutako efektu bisualak orekatu egiten du, nolabait, Cézannek hasieran erabakitako tunel moduko egitura hura. (JB) 

[Itzulpena: Rosetta;
Egokitzapena: Guggenheim Bilbao Museoa]

Oharrak

1. Jas de Bouffan-eko inguruak irudia hemen agertzen da: Lionello Venturi, Cézanne: Son art, son oeuvre, Paul Rosenberg, Paris, 1936; erreprodukzioa, Alan Wofsy Fine Arts, San Frantzisko, 1989, 1. lib., 167 or., 473. zk., eta 2. lib., 142. lam., 473 zk.; John Rewald, Walter Feilchenfeldt eta Jayne Warman-ekin, The Paintings of Paul Cézanne: A Catalogue Raisonné, Harry N. Abrams, New York, 1996, 1. lib., 355. or., 524. zk., eta 2. lib., erreprodukzioa, 170. or., 524. zk. Ikus margolanari buruzko iruzkina hemen: Theodore Reff, “Paul Cézanne, The Neighborhood of Jas de Bouffan", in Thannhauser: The Thannhauser Collection of the Guggenheim Museum, arg.: Matthew Drutt; Guggenheim Museum, New York, 2001, 96.–98. or. [itzuli]
2. Ikus Elizabeth Reissner, “Ways of Making: Practice and Innovation in Cézanne’s Paintings in the National Gallery", National Gallery Technical Bulletin 29, 2008, 7.–9. or. Mihise hau berroihaleztatu, eta jatorrizko euskarrian berrezarri zen. [itzuli]
3. Ikus inpresionistek erabilitako inprimatze komertzialen deskribapena hemen: Anthea Callen, The Art of Impressionism: Painting Technique and the Making of Modernity, Yale University Press, New Haven, 2000, 32.–33. or. [itzuli]

PDF-a JAITSI