Van Goghetik Picassora. Thannhauser legatua

katalogoa

Madame Cézanne

Madame Cézanne, ca. 1885-87
Olio-pintura mihise gainean, grafito arrastoekin, 55,5 × 46cm
Thannhauser Bilduma, dohaintza, Justin K. Thannhauser 78.2514.5
Sinadurarik eta datarik gabea

Jatorria

Ambroise Vollard-ek (1866–1939) artistari erosia, Paris (7147. inb. zk. [C], eta geroago, 283. inb. zk.); Marie (ezkongabetan, Norton, 1903–1970) eta W. [William] Averell (1891–1986), Harriman-ek Vollard-i erosia, New York, 1933; Justin K. Thannhauserrek Marie Harriman Gallery-ri erosia, New York, 1946ko ekainak 2 (erregistro-zk.: 343); Vladimir (1903–1989) eta Wanda (ezkongabetan, Toscanini, 1907– 1998) Horowitz-ek Justin K. Thannhauserri erosia, New York, 1946; Cincinnati Art Museum-ek Horowitzi erosia, Thannhauserren bidez, 1947; Thannhauserrek eskuratua, Cincinna-ti Art Museum-ekiko truke baten bidez, 1955eko otsaila (40284. zk.); Thannhauserrek Solomon R. Guggenheim Foundation-i legatua, New York, 1978, dohaintza-aginduaren, 1963, eta mailegu luzatuaren, 1965, arabera.

Lehen erakusketak

New York, Marie Harriman Gallery, French Paintings, 1933ko otsailak 21ean inauguratua, 2. zk. (izen honekin: Tête de femme) (6.1. fig., 62. or.).
Philadelphia, Pennsylvania Museum of Art (gaur egun, Philadelphia Museum of Art), Cézanne, 1934ko azaroak 10–abenduak 10, 34. zk. (izen honekin: Head of a Woman, ca. 1890–91).
San Frantzisko, San Francisco Museum of Art (gaur egun, San Francisco Museum of Modern Art), Opening Exhibition— Modern French Painting, 1935eko urtarrilak 18–martxoak 3, 1. zk. (izen honekin: Head of a Woman, 1890–91).
New York, Marie Harriman Gallery, Paul Cézanne, André Derain, Walt Kuhn, Henri Matissse, Pablo Picasso, Auguste Renoir, Vincent van Gogh, 1936ko otsailak 17–martxoak 14, 5. zk. (izen honekin: Study: Madame Cézanne).
San Frantzisko, San Francisco Museum of Art (gaur egun, San Francisco Museum of Modern Art), Paul Cézanne, 1937ko irailak 1–urriak 4, 22. zk., erreprodukzioa (izen honekin: Portrait of Madame Cézanne [Portrait de Madame Cézanne]).
New York, Marie Harriman Gallery, Cézanne: Centennial Exhibition, 1839–1939, 1939ko azaroak 7–abenduak 2, 12. zk. (izen honekin: Portrait de Madame Cézanne).
Lynchburg, Va., Randolph-Macon Woman’s College, Modern French Paintings, 1940ko maiatzak 6–ekainak 5, 1. zk. (izen honekin: Portrait de Mme Cézanne).
Oberlin, Ohio, Dudley Peter Allen Memorial Art Museum (gaur egun, Allen Memorial Art Museum), Oberlin College, Modern French Paintings, 1940ko azaroak 1–25.
New York, Museum of Modern Art, Advisory Committee
Exhibition: Techniques of Painting, 1941eko abuztuak 4–urriak 15 (ez zen katalogorik egin).
New York, Wildenstein and Co., Cézanne, 1947ko martxoak 27–apirilak 26, 38. zk. (izen honekin: Portrait de Madame Cézanne).
Raleigh, North Carolina Museum of Art, French Painting of the Last Half of the Nineteenth Century, 1956ko ekainak 15– uztailak 29, erreprodukzioa (izen honekin: Portrait of Mme. Cézanne).
New York, Solomon R. Guggenheim Museum, Cézanne and Structure in Modern Painting, 1963ko ekainak 6–irailak 1 (urriak 13 arte luzatua); katalogoak obren zerrenda du (izen honekin: Portrait of Madame Cézanne).

Materialak eta prozedura

Hogei bat urteko tartean, 1872tik 1892ra bitartean, Hortense Fiquet-en (1850–1922) hogeita bederatzi erretratu margotu zituen gutxienez Paul Cézanne-k; 1869 hasieran ezagutu zuen, Fiquet koadernatzaile gisa lanean ari zela¹. Harreman korapilatsua izan zuten, ordea; izan ere, artistak Fiquetekin zuen harremana 17 urtez ezkutatu zion bere aita autoritarioari, baita bere seme bakar Paul-en jaiotza ere, 14 urtez. Guggenheimeko olio-pinturaren zirriborroa Cézanne eta Fiquet ezkondu ziren garaikoa da (1886ko apirila), gutxi gorabehera².

Madame Cézanne obra tafeta-ehuneko mihise arin baten gainean margotua dago, eta, neurriz, bat dator, gutxi gorabehera, euskarri frantses estandarrarekin (Erretratua 10). Mihisea oso tenkatuta zegoen jatorrian, margolanaren ertzetan oihalean ikusten diren marken arabera. Gerora, erretratua berroihaleztatu zen, itsasgarri urtsu bat erabiliz, eta jatorrizko iltzatze-ertzak ezabatu ziren. Gainera, alde bakoitzetik milimetro batzuk gehitu zitzaizkion, mihisea oraingo euskarrian muntatu zenean (handiagoa baita jatorrizkoa baino), eta ertzak bete eta moldatu egin ziren oinarrira egokitzeko.

Argitik ilunera lan eginez, Cézannek baliabide sorta murritza erabili zuen bere bikotekide enigmatiko eta musaren aurrez aurreko erretratu honetan. Pintura mehea eta laua da, enpasterik gabea. Oinarrian, eremu handiak utzi ziren estali gabe, eta Cézannek olio-pintura oso diluitua zuzenean aplikatu zuen krema-koloreko oinarrian. Alderdi teknikotik, paper gaineko akuarelaren antzeko egikera du obrak. Ez dago azpiko marrazkirik; horren ordez, Cézannek pintura urdin diluituzko pintzelkada meheez marraztu zituen Madame Cézanneren buru okertuaren soslai zatikatua eta haren hazpegi aski ezagunak. Segurtasunez eta zuzenketarik egiteko premiarik gabe jardun zuen. Pintura mehea urez arintzeko egindako pintzelkaden eta espiraleko pintzelkaden noranzkoek emakumearen arropen tolesak eta tankera nahiz haren ilearen testura eta estiloa iradokitzen dituzte. Artistak pintura urdin ilunena aplikatu zuen gero, Madame Cézanneren ezker sorbaldaren itzaletan, baita haragiaren eta ilearen koloreak adierazteko tonuak ere. Modu neurritsuan erabili zuen pintura, kolore osagarrien paleta mugatu batekin, eta oinarria erabili zuen, hein handi batean, argiuneak adierazteko. Azkenik, atzealdea adierazteko, pintura urdin-berdexka hitsa —Madame Cézanne barrualde batean edo kalean dagoen argitzen ez duena, beste erretratu batzuetan ez bezala (Madame Cézanne dans la serre, 1891)— aplikatu zuen, irudiaren soslaiaren ertzeraino iristen diren pintzelkadekin.

Margolan honen X izpien bidezko erradiografiak euskarria eta mihisearen testura fina besterik ez zituen erakutsi, pintura meheegia baita X izpiak xurgatzeko. Horregatik agertu zen irudia ia erabat zuri. Infragorrien bidezko irudiak ere pintzelkada arin apur batzuk baino ez zituen erakutsi, baina marka ilun bat gailentzen da, halere, Madame Cézanneren ezpain serioen itzala nabarmentzen duena. Mikroskopio bidez begiratuta, ikusi da itzal hori marrazteko grafitoa erabili zuela egileak, eta ez pintura. Ez da azpiko marrazki bat, ordea: bitxia badirudi ere, gainaldeko pinturaren azpian erabili ohi den material bat —grafitoa— pinturaren gainetik erabili zuen Cézannek. Litekeena da erabaki hura bere jarduera artistiko progresiboari egindako keinua izatea edo zirriborrora itzuli eta konposizioan aldaketak egiteko asmoaren adierazpena izatea. (GM)

[Itzulpena: Rosetta;
Egokitzapena: Guggenheim Bilbao Museoa]

Oharrak

1. Paul Cézanne-k Marie-Hortense Fiquet-i (Hortense izenaz ezaguna) egindako lehen erretratu ezaguna 1872koa da; hogeita bi urte zituen Fiquet-ek, orduan, eta urte hartan erditu zen artistaren seme Paul-ez. Haren hogeita bederatzi erretratu margotu zituen Cézanne-ek, gutxienez; eta, erretratuez gainera, Fiquet agertzen duten lau akuarela eta berrogeita hamar marrazki inguru ere osatu zituen. Azken marrazkia 1904 ingurukoa da. Fiquet-en erretratuei buruzko informazio gehiagorako, ikus: Dita Amory, Madame Cézanne, erak. kat., Metropolitan Museum of Art, New York, 2014. [itzuli]
2. Guggenheimeko erretratua hemen agertzen da: Lionello Venturi, Cézanne: Son art, son oeuvre, Paul Rosenberg, Paris, 1936; erre­produkzioa, Alan Wofsy Fine Arts, San Frantzisko, 1989, 1. lib., 177. or., 525. zk., eta 2. lib, 163. lam., 525. zk. (izen honekin: Portrait de Madame Cézanne); John Rewald, Walter Feilchenfeldt eta Jayne Warman-ekin, The Paintings of Paul Cézanne: A Catalogue Raisonné, Harry N. Abrams, New York, 1996, 1. lib., 390. or., 582. or. (izen honekin: Portrait de Madame Cézanne, ca. 1888) eta 2. erreprodukzioa, 194. or., 582. zk. [itzuli]

PDF-a JAITSI