Van Goghetik Picassora. Thannhauser legatua

katalogoa

Albazzi kondesaren erretratua

Albazzi kondesaren erretratua (Portrait de la comtesse Albazzi), 1880
Pastela mihisean, 55,8 × 46,2 cm
Thannhauser Bilduma, legatua, Hilde Thannhauser 91.3909
Datarik gabea; behean erdian, inizial hau agertzen da, pastel arrosaz: M

Jatorria

George Moorek (1852–1933) artistari erosia, Londres eta Paris¹; Ernest William Beckett, Lord Grimthorpe (1856–1917), Londres, 1902an; enkantea, Christie, Manson and Woods, Ancient and Modern Pictures . . . Pictures by Old Masters, Londres, 1906ko maiatzak 12, 2. zk. (Head of a Lady with a fan izenarekin). [Seguru asko “Rosenberg-ek” eskuratua]². Margarete Oppenheim (ezkongabetan Eisner, ondoren Reichenheim, 1857–1935), Wannsee eta Berlin; enkantea, Sammlung Frau Margarete Oppenheim, Julius Böhler, Munich, 1936ko maiatzaren 18tik 22ra, 1223. zk.; Justin K. Thannhauser, Berlin, Paris eta New York, 1936 (40128. zk.); bere emazte Hilde Thannhauserri oparitua, New York eta Berna, 1966ko urtarrilak 3; Hilde Thannhauserrek Solomon R. Guggenheim Foundationi legatua, New York, 1991, dohaintza-aginduaren arabera, 1984.

Lehenengo erakusketak

París, École Nationale des Beaux-Arts, Exposition des oeuvres de Édouard Manet, 1884ko urtarrila, 133 zk. (izen honekin: Portrait).

Materialak eta prozedura

1920ko memorietan, George Moore eleberrigileak (1852– 1933) xehetasun handiz kontatzen du Édouard Manetek Albazzi kondesaren erretratua (ezkongabetan Iza Kwiatowska) pastela sortu zuen eguna: “Egun batean, Maneten estudiora joan zen Madame Albazi [sic], izaki eder bat, estepetako errusiar zaldiek tiratutako zalgurdi batean, kondesak esandakoaren arabera”³. Manetek, bizitzako azken urteetan, osasunak okerrera egin ziolarik, erretratu bizkor asko egin zituen pastelaz; askotan, bisitan joaten zitzaizkion emakumeen bularretik gorako erretratuak ziren, modaren arabera jantziak eta era askotako osagaiak eusten zituztela, honako lan honetako kareizko haizemailea, esate baterako⁴.

Maneten azken garaiko pastel askok bezala, erretratua mihise gainean dago egina, euskarridun eta inprimaziodun mihisearen gainean; kasu honetan, frantses tamaina estandarretako batean egina da (Erretratua 10). Eusten duen ohola XIX. mendearen amaierakoa edo XX. mendearen hasierakoa izango da seguru asko⁵. Gris argian egindako inprimazio fin eta komertzialak pikorrak ditu —mikroskopian ikus litezkeenak—, eta horietan pigmentuaren fabrikatzaileak erantsitako apar-harri hautsa egon liteke, gainazalaren ehundura areagotzeko eta, horren bitartez, pastelaren hautsa finkatzen laguntzeko⁶. Inprimazioak ikusgai egoten jarraitzen du konposizioaren perimetroan eta trazu arteko zenbait eremutan, konposizioaren beheko erdialdean bereziki.

Pastela trinkoagoa da buruan eta lepoan, eta bateratuagoa dago, eta besagainak eta haizemailea, berriz, soilago deskribatzen ditu Manetek, pastel-barra albotik hartuta aplikatutako trazu zabalagoekin. Trazu horietan margotu gabeko eremuak antzematen dira, eta mihisearen bilbea ikusten da, pastela bilbearen gune garaienetan gelditu zelako funtsean. Ez dago finkatzailerik gune hauskor horretako gainazalean, eta itxura denez, pastela lausotu egin zen lana amaitu eta gero zenbait gunetan, besteak beste behealdeko eskuineko angeluan dauden trazu horizontaletan seguruenik. Gainera, pastelak galera txiki ugari ditu, atzealdeko grisean eta aurpegiko eta lepoko itzaletan⁷. Mikroskopio bidezko azterketak adierazi zuen nabarmen zurbildu dela pigmentu arrosa ezpainetan eta artistak erdialdean behean idatzitako “M” letran. Oso litekeena da koloregabetze horrek azaltzea zergatik dagoen alde hori erretratuaren oraingo aho zurbilaren eta kondesaren benetako ahoaren artean, zeina Mooreren arabera “fruta gorri baten antzeko ahoa” zen⁸. (JB) 

[Itzulpena: Rosetta;
Egokitzapena: Guggenheim Bilbao Museoa]

Oharrak

1. Adrian Frazier-ek, artearen historiagileak, adierazi zuen Albazzi kondesaren erretratua George Mooreren beste ondasun batzuekin batera saldu zela, hura 1880eko hamarraldiaren hasieran bat-batean Paristik alde egin zuen data inguruan egindako enkante batean. Frazierrek iradoki zuen, halaber, Albazzi kondesak berak erosi zuela pastela enkantean eta “handik urte batzuetara atera zuela berriro ere merkatura”, eta orduan hain zuzen ere “erosi zuen Moorek” lord Grimthorpe “bere lagunarentzat”. Adrian Frazier, George Moore, 1952–1933, Yale University Press, New Haven, 2000, 487. or., 192. zk. Edonola ere, azalpen hori ezin izan da baieztatu, eta beste lan honetan aipatutako jatorrian oinarrituko da seguru asko: Denis Rouart eta Daniel Wildenstein, Édouard Manet: Catalogue Raisonné, Bibliothèque des arts, Lausana eta Paris, 1975, 2. alea, 35. zk., errepr. 1902an, Théodore Duretek aipatzen zuen “Ernest Bechet, Londres” zela jabea; 1975eko catalogue raisonnén errepikatu zuen, eta ia seguru lord Grimthorperen bataio-izenaren transkripzio okerra izango zen, Ernest William Beckett. Théodore Duret, Histoire d’Édouard Manet et de son oeuvre, H. Floury, Paris, 1902, 283–284. or., 19. zk. (izen honekin: La comtesse d’Albazzi). Azkenik, Mooreren memoria pertsonaletan (lehenengo aldiz 1906. urtean argitaratuak), Moorek lanaren historia kontatzen zuen eta honela adierazten zuen: “Pastela, gaur egun, nire lagun baten gelan dago zintzilikatuta; harentzat erosi nuen”. George Moore, Memoirs of My Dead Life, 1906; errepr., D. Appleton, New York eta Londres, 1920, 61. or. [itzuli]
2. New Yorkeko Metropolitan Museum of Art-eko liburutegian gordeta dauden enkanteen katalogoaren kopia idatzi batean, “Rosenberg” agertzen da Édouard Maneten Albazzi kondesaren erretratua sarreraren alboan. Ancient and Modern Pictures . . . Pictures by Old Masters, enkantearen katalogoa, Christie, Manson and Woods, Londres 1906ko maiatzak 12, 2. zk. [itzuli]
3. Moore, Memoirs of My Dead Life, 60. or. [itzuli]
4. Ikusi, “L’esprit de l’atelier’: Manet’s Late Portraits of Women, 1878–1883”, in Manet: Portraying Life, kat. erak., Royal Academy of Arts, Londres, 2012, 50–57. or. [itzuli]
5. Atzealdeko koloreen fabrikatzailearen zigilua bat dator artistaren materialen hornitzailearen zigiluarekin, Henry (Maison Ange Ottoz). Michodière kaleko 2. zenbakian zegoen, eta 1870. urtetik 1888. urtea arte egon zen irekita. Ikusi Pascal Labreuche, Guide to Paris Artists’ Suppliers, 1790–1960, www.labreuche-fournisseurs-artistes-paris.fr. [itzuli]
6. Pastelaz margotzeko prestatutako mihiseen deskribapen baterako, ikusi Anthea Callen, The Art of Impressionism: Painting Technique and the Making of Modernity, Yale University Press, New Haven, 2000, 67. or. Ez da hemen aipatzen ari garen lanaren oinarria aztertu. [itzuli]
7. Lanaren materialen eta egoeraren balorazioa Harriet Stratis-ek idatzitako txosten batean egin da, Art Institute of Chicago, 1996an, kopia Solomon R. Guggenheim Museumeko Kontserbazio Sailean. [itzuli]
8. Moore, Memoirs of My Dead Life, 61. or. [itzuli]

PDF-a JAITSI