Van Goghetik Picassora. Thannhauser legatua

katalogoa

Otarraina eta katua 

Otarraina eta katua (Le homard et le chat), Mougins, 1965eko urtarrilak 11
Olio-pintura eta esmaltea (est.) mihise gainean, 73 × 92,1 cm
Thannhauser Bilduma, legatua, Hilde Thannhauser 91.3916
Goialdean sinatua eta idatzia, ezkerrean, pintura gorriz (1965eko irailean): Pour Justin / Thannhauser / su ami / Picasso; atzeko aldean datatua, goian, ezkerrean, pintura urdinez: 11.1.65. / III

Jatorria

Artistak Justin K. eta Hilde Thannhauserri oparitua, New York, 1965eko iraila; Hilde Thannhauserri transferitua, New York eta Berna, 1967ko otsailak 25; Hilde Thannhauserrek Solomon R. Guggenheim Foundation-i legatua, New York, 1991, bere dohaintza-aginduaren, 1984, arabera.

Materialak eta prozedura

Pablo Picassok buru-belarri lanean jarraitu zuen bere bizitzako azken urteetan, Mougins-eko Notre-Dame-de-Vie-ko estudioan. Garai hartan aztertzen ari zen maisu zaharren obrak zituen askotan inspirazio-iturri, hala nola, XVII. mendeko holandar natura hil tradizionalak, non agertzen ziren maiz katuak krustazeoei begira edo arrainak oturuntzarako prestatutako mahaian, sinbolismo moralizatzailea atxikita zutela: jainkoa versus deabrua, vanitas lurtarra edo sabelkeria¹. Picassok miretsi egiten zituen katuak, eta askotan marraztu zituen bere bizitzan zehar, haiekiko zaletasun xelebre samarra zuen arren: “Ez ditut gustuko etxeko katuak, egongelako sofan urrumaka; aitzitik, katu aztoratuak ditut nik maite, ilea laztuta dutela. Txoriei jazartzen diete, erlaitz gainera igota, eta ziztu bizian ibiltzen dira kalean, deabruak hartuta bezala. Atzera jiratu, eta begi basatiez begiratzen zaituzte, zure aurpegiraino jauzi egiteko prest. Eta ohartu al zara katemeak —katu askeak— beti egoten direla haurdun? Jakina, maitasuna egitea besterik ez baitute buruan”².

Picassok hainbat lanetan margotu zituen katuak eta otarrainak (Natura hila, otarraina eta katua (Nature morte, chat et homard), Mougins, ca. 1962ko urriak 23–azaroak 1), eta bere maitasun-harremanen metafora gisa uler deitezke; harreman horiek desleialkeria eta tentsio sexuala zituzten ezaugarri nagusi. Hala, Picassok hainbat erretratu egin zizkion Dora Maar argazkilari surrealistari (jaiotza izenez, Henriette Theodora Markovitch, 1907–1997), bere musa izan baitzen 1930eko hamarraldiaren amaieran eta 1940ko hamarraldian zehar, eta guztiak dira zirraragarriak, animalia-ezaugarriz horniturik agertzen baitute Maar, katu-atzaparrekin, adibidez. Aldi berean umoretsu eta izugarria da margolana, eta bertan ageri diren bi izakiak liskarrean ari dira, nor baino nor gehiago³. Otarrainak iruditik kanporatu nahi du katua, bere atzapar zorrotzak erakutsiz. Katuak bizkarra konkortuta du, eta laztuta ilea, bere burua mehatxaturik ikusten duen seinale, eta, hala ere, amorru-aurpegia du. Bi irudiak marrazki bizidunen antzekoak eta abstraktuak dira, baina nabarmen sumatzen da bien arteko liskarraren biolentzia. Herbehereetako natura hiletan ez bezala, bizirik da hemen otarraina, urdin-urdin (gorritu egiten da egosiz gero), eta gai da bere atzapar zorrotzez katua zauritzeko.

Berun-zurizko inprimatze komertziala duen bilbe irekiko mihise batean bizkor eta indarrez margotuz, Picassok pintura markatu, zirriborratu, moldatu eta jaurti zuen. Piztien arteko topaketa islatzen du koadroaren egikerak. Kolore urdin eta beltzezko soslai lodiek animalien formak definitzen dituzte, eta forma horiek hondoko pintura arinki arraspatuan sarturik geratzen dira. Ziape-horiko hondoak otarrainaren gibela gogorarazten du; hondoko urdinarekin nahastuta, kolore berdea eratzen du, eta, gero, arrosara jotzen du, goialdean, ezkerreko ertzean, Justin K. Thannhauserri idatzitako eskaintza luzearen azpian. Esmaltearen tankerako pinturak irristatu eta nahastu egin dira, marmolaren antzeko patroiak iradokitzeko; nahita sortutako efektua da, zalantzarik gabe. Itxuraz ausazkoak diruditen pintzelkadak oso-oso kontrolatuak dira, izan. Pintura-tanta eta puntu zuriek krustazeoaren gorputz arantzatsua definitzen dute, eta Prusiako urdin (est.) bustian sartzen dira zerrenda zeharrargiak eratzeko⁴. Koloreen konbinazioak nabarmentasuna ematen die katuaren aurpegiari eta isatseko ile laztuari.

Artistaren aspaldiko laguna baitzen, Otarraina eta katua obrarekin argazki batean ageri da Justin Thannhauser, bere emazte Hilderekin, Mouginsen, Picassok eskaintza idatzi aurretik. Picassok ezkontza-opari gisa eman zien margolana Thannhauser senar-emazteei. (LS) 

[Itzulpena: Rosetta;
Egokitzapena: Guggenheim Bilbao Museoa]

Oharrak

1. Adituek adierazi dutenez, Jean-Simeón Chardin-en Izpia (La raie, 1728, Musée du Louvre, Paris) obrak inspiratu zion Picassori margolan sail bat sortzeko otarrainaren eta katuaren gaia. Ikus: Fred Licht, “The Thannhauser Picassos”, in Thannhauser: The Thannhauser Collection of the Guggenheim Museum, argit.: Matthew Drutt, Guggenheim Museum, New York, 2001, 71. or. [itzuli]
2. Hemen aipatua: Brassaï, Picasso and Company, itzul.: Francis Price, Garden City, New York, Doubleday, 1966, 52. or. [itzuli]
3. Otarraina eta katua hemen agertzen da: Christian Zervos, Pablo Picasso, 25. alea, Cahiers d’art, Paris, 1972, 10. zk., 6. lam. [itzuli]
4. Federica Pozzi-k (Metropolitan Museum of Art) zuzendutako X izpien bidezko fluoreszentzia-analisiaren bidez identifikatu ziren pigmentuak. [itzuli]

PDF-a JAITSI