Edukira zuzenean joan

Artea eta Txina 1989 ondoren: Munduaren antzerkia

katalogoa

Yan Lei 

Lu Mingjun

Izenburua:
Yan Lei 
Egilea:
Lu Mingjun
Argitalpena:
Bilbo: Guggenheim Bilbao Museoa, 2018
Neurriak:
29 x 24 cm
Orrialdeak:
171
ISBN:
978-84-95216-84-7
Lege gordailua:
BI 238-2018
Erakusketa:
Artea eta Txina 1989 ondoren: Munduaren antzerkia
Gaiak:
Artea eta gizartea | Artea eta politika | Kultura eta globalizazioa | Dualtasuna | Boterea
Teknikak:
Pintura (pintura akrilikoa)
Artelan motak:
Inprimaketa | Pintura
Aipatutako artistak:
Yan, Lei

87 Alemaniara doan erakusketan zaude? (Are You in the Exhibition Going to Germany?), 1996
Akrilikoa mihise gainean, 113 × 84 cm. Guan Yi-ren bilduma

88 Gonbidapena (Invitation Letter), 1997 (Hong Hao-rekin)
Gutun inprimatua (29,7 × 21,7 cm) eta gutun-azal zigiluduna (11 × 22,1 cm). M+ Sigg bilduma, Hong Kong, dohaintza

89 Janaurrekoa (Appetizer), 2002
Hauts zuria, hoteleko logela batera sartzeko txartela, AEBko dolar bateko billetea eta metalezko erretilu bat, 7,6 × 35,3 × 35,3 cm inguru guztira. Artistaren dohaintza

 

1989an, hiru txinatar artistak, Gu Dexin, Huang Yong Ping eta Yang Jiechang-ek, Magiciens de la terre erakusketan parte hartu zuten, Parisko Centre Pompidoun, Jean-Hubert Martin komisarioak gonbidatuta. Lehen aldia zen txinatar artistak nazioarteko artearen agertoki garaikidean agertzen zirena. Aurrerago, 1993an, Achille Bonito Olivak komisariatutako Veneziako 45. Bienalean izan ziren hamalau txinatar artista, Li Xianting-en gomendioz: Fang Lijun, Feng Mengbo, Geng Jianyi, Li Shan, Liu Wei, Song Haidong, Sun Liang, Wang Guangyi, Wang Youshen, Wang Ziwei, Xu Bing, Yu Hong, Yu Youhan eta Zhang Peili. Hura izan zen txinatar sortzaileek nazioarteko bienal batean parte hartzen zuten lehen aldia. Harrezkero, txinatar egileen obrak nazioarteko hainbat erakusketatan agertzen hasi ziren, hala nola, Veneziako Bienalean edo Kasseleko Documentan, eta Mendebaldeko artearen sistemak itxuraz ematen zien onespena bereganatzea bihurtu zen txinatar artista garaikide gehienen jomuga. Jakina, nazioartera zabaltze horrek lotura estua zuen 1990eko hamarraldian Txinan egin ziren erreforma ekonomiko eta aldaketa sozial sakonekin; gizarte-egoera baretu samar egoteak eta ekonomiaren loraldiak baldintza egokiak sortu zituzten nazioarteko trukerako, hainbat hamarralditako bakartzearen ondoren. Nolabait esateko, “nazioartekoa” izatean zetzan txinatar eszena artistikoaren jarrera ia unibertsala. Yan Lei artista gaztea ez zetorren horrekin bat, gogoan baitzuen nola iritsi zen 1996an Estatu Batuetako museo bat Txinara, artista sail bat aukeratzera, eta nola jarri ziren artistak ilaran, beren karpetekin, sendagilearen ate aurrean zain zeuden pazienteak balira bezala. Testuinguru horretan sortu zuen artistak Alemaniara doan erakusketan zaude? (1996).

Kirol-lehiaketa baterako poster batean oinarrituta dago, eta txinatar esgrimalari bat agertzen da haizeak astintzen diharduen bandera gorri baten aurrean, zeinetan jarri baita Txinako ikur nazionalaren ordez Documenta Xen logotipoa. Konposizioaren goiko aldean, obraren titulua agertzen da, Alemaniara doan erakusketan zaude?, txinatar karaktere makur irregularretan, eta esaldi bera pinyin transkripzio sistema erabiliz gure letretan. Artelanaren inplikazioa berehala gelditzen da agerian: Yan-entzat, ez zegoen funtsean inolako alderik arte garaikidearen eta nazioarteko kirol-lehiaketen artean. Itxuraz norbanakoaren borondatezko ekintza dena nazioarteko politika erregionalek eta haien barne-egitura berdintasunik gabeek baldintzatuta dago benetan, zeina interpreta bailiteke garai hartako txinatar artisten anbibalentziaren eta atsekabe unibertsalaren erakusgarritzat.

Gonbidapena obrak, hurrengo urtean Hong Hao-rekin sortutako performanceak, egoera emozional konplexu horri “mozorroa eranzteko” bidea eman zuen. Pekinen kokatuta zegoen Hans van Dijk komisarioaren laguntzaz, Yan eta Hong-ek ehun gutun faltsu prestatu zituzten, lanki­detzan, Documenta Xen parte hartzeko gonbita eginez; gutun haiei alemaniar zigiluak ezarri, eta txinatar artistei bidali zizkieten. “Txantxa” probokatzaile hark eztabaida eta atsekabe itzela eragin zuen artisten artean, gonbidapenak benetakoak zirela uste izan baitzuten. Yan-i ekimen haren zergatia galdetu ziotenean, zera erantzun zuen: “Nire ustez, artista gisa, denek parte hartu nahi dugu erakusketa horretan. Gonbidapena jaso izan banu, pozik nengoke ni ere”1. Artistek umorezko proba modura antolatu zuten ekintza hura, eta ez ziren jabetu zer-nolako arbuioa eragin zuen. Azkenean, barkamen-gutun bat argitaratu behar izan zuten Jiangsu huakan (Jiangsu ilustratua) aldizkarian, auzi hura konpontzeko. Halabeharrez, urte hartan, berrikuntzak egin ziren Documentan: jakina denez, Catherine David Documenta X edizioaren komisarioak planteamenduak zabaldu zituen, Mendebaldekoak ez ziren artista garaikideak biltzeari begira, eta haren ikuspegia aldatu zuen, artearen historiako ohiko gaietatik kutsu politiko eta sozialeko gai zabalagoetara jauzi eginez. Wang Jianwei eta Feng Mengbo-k erakusketa hartan parte hartu zuten; hain zuzen ere, Documentan parte hartu zuten lehen txinatarrak izan ziren. Ironikoki, Yan Lei-k Documentan parte hartzeko gonbidapena jaso zuen hamar urte geroago, eta, orain artean, hurrenez hurreneko bi ediziotan izan da (Documenta 12n, 2007an, eta Documenta 13n, 2012an).

Yan-ek gai berari heldu zion Ikus dezaket zure obra? (May I See Your Work?, 1997) moduko konposizioetan. Espioitzan erruz erabili zen argazki-kamera bat asmatu zuen Walter Zapp letoniar ingeniariaren zuri-beltzeko irudi batean oinarritua zen obra hura. Argazkiko bost pertsonaiek zerbaiti buruzko eztabaida sutsuan edo zerbait ikertzen dihardute, itxuraz. Hemen, Yan-ek modu agerikoan egiten die erreferentzia Mendebaldeko nazioarteko komisario eta erakundeen aginte-sinboloari: “Ikus dezaket zure obra?” galdetzen dute, adeitasunezko esapide bat, zeina baita, benetan, jarrera etorkorraren erakusgarri. Interesgarria da ikustea argazkiaren tonu ideologikoek (Letoniari eta espioiei buruzko erreferentziak) ukitu satirikoaz janzten dutela obra oso modu eraginkorrean. Yan-ek koadro bihurtu zuen irudi hura, jatorrizko irudian zegoen azalpen testuala ezabatuta eta ingelesezko izenburua soilik utzita. “Joera nagusitik kanpoko” pintura-metodo bat erabili zuen pertsonaiei misterioa atxikitzeko, nahita; pertsonaiak mozorro batez jantzita ageri dira, eta iragarki baten tankera du konposizio osoak2. Yan-entzat, adeitasun faltsu hura nazioarteko sistema artistikoaren benetako aurpegia zen, eta betikotu egiten zuen ordena kolonialaren kiratsa zerion Mendebaldearen eta Ekialdearen arteko nolabaiteko hierarkia. Handik bost urtera, Janaurrekoa (2002) obrak modu are gordinagoan agerian utzi zuen errealitate hori. Gwangjuko Bienalaren laugarren edizioan erakutsi zen artelan hura, zenbait artistak (Wang Gongxin, Lin Tianmiao, Qiu Zhijie eta abar) Loft New Media Art Space izenez aurkeztutako obra sail baten barruan. Janaurrekoa obra erretilu bat da, zeinaren gainean ezarri baitira hoteleko logela batera sartzeko txartela eta dolar bateko billetea. Bi elementu horien artean, “biennale” hitza idatzi da, hauts zuri batez; kokainaz, itxuraz. Kasu honetan, bienala funtsezkoa da nazioarteko onespena eta arrakasta lortzeko, baina, droga bezala, beita arriskutsua ere bada artistentzat. Artelanaren kontzeptuak bere burua esplikatzen du.

Yan-en jardueraren xedea ez zen txinatar artistek nazioarterako zuten irrikaz edo artearen ekosistemaz iseka egitea, baizik artearen sistemaren aginpide gero eta handiagoa kolokan jartzea. Izan ere, txinatar arte garaikidearen sistematizazio eta komertzializazio gero eta nabarmenagoan islatu zen nazioartekotze gero eta zabalagoa, balio sistema globalaren mende jarrita Txinako arte garaikideko jarduera eta kritika benetakoena. Beste ikuspegi batetik, 1990eko hamarraldian, desagertuta zegoen txinatar arte garaikidea. Artisten jarduera Mendebaldea ardatz duen sistema artistiko globalean sakon errotuta zegoen ordurako, zeina izan baitzen Gerra Hotzaren ondotiko aroko nazioarteko sistema artistikoaren desordenaren eta desorekaren erakusgarri bat gehiago. —LMJ [Lu Mingjun]

[Itzultzailea: Rosetta;
Egokitzapena: Guggenheim Bilbao Museoa]

Oharrak

  1. “Yan Lei zhuanfang: Women bushi gemingzhe” (Yan Lei-ren profila: Ez gara iraultzaileak), Waitan huabao (Ezponda), 2009ko azaroak 7. [itzuli]
  2. Ibid. [itzuli]

Erakusketa hautatuak

87            1997: Schoeni Gallery, Hong Kong. 2014: 15 Years Chinese Contemporary Art Award, Power Station of Art, Shanghai

88            2005: Mahjong: Contemporary Chinese Art from the Sigg Collection, Kunstmuseum Bern; toki hauetan ere izan zen 2009an: Hamburger Kunsthalle, Hanburgo; Berkeley Art Museum and Pacific Film Archive, Kaliforniako Unibertsitatea; eta Peabody Essex Museum, Salem, Massachusetts. 2007: Documentary Exhibition of Fine Arts: Forms of Concepts; The Reform of Concepts of Chinese Contemporary Art, 1987–2007—The New Generation and Bad Art, Hubeiko Arte Museoa, Wuhan. 2014: Right Is Wrong: Four Decades of Chinese Art from the M+ Sigg Collection, Bildmuseet, Umeåko Unibertsitatea, Suedia; toki hauetan ere izan zen 2016an: The Whitworth, Manchesterko Unibertsitatea (izen honekin: The M+ Sigg Collection: Chinese Art from the 1970s to Now) eta ArtisTree, Hong Kong (izen honekin: M+ Sigg Collection: Four Decades of Chinese Contemporary Art)

89            2002: Gwangjuko Bienala: P_A_U_S_E

PDF-a JAITSI