Artea eta Txina 1989 ondoren: Munduaren antzerkia

katalogoa

[China/Avant-Garde erakusketako performanceak]

Philip Tinari

Arte Galeria Nazionala, Pekin, 1989ko otsailak 5

5 Huang Yong Ping
Arte Galeria Nazionala eramaten (Towing Away the National Art Gallery), 1988
Tinta paper gainean eta koloretako argazkiak itsatsita, bi orri, 48,3 × 39,7 × 4,5 cm bakoitzak. Walker Art Center Bilduma, Minneapolis, T. B. Walker erosketa-funtsa, 2006

6 Li Shan
Adio (Goodbye), 1989
Performancea, ura, plastikozko azpila, kuboa, aulki metalikoa, eta pintura arropan eta gortina

7 Wu Shanzhuan
Negozio Handia (Big Business), 1989
Performancea 30 kg ganba izozturekin, plastikozko zorroa, egunkaria, igeltsua eta arbela

8 Xiao Lu
Elkarrizketa (Dialogue), 1989
Instalazioa: bi telefono-kabina, pintura beira eta ispiluen gainean, telefonoa eta adreiluak, 240 × 270 × 90 cm guztira; performancea pistolarekin

9 Zhang Nian
Arrautzak erruten (Hatching Eggs), 1989
Performancea: oilo-arrautzak, lastoa, arroza, fotokopiak eta tinta paper gainean

 

China/Avant-Garde erakusketa 1989ko otsailaren 5ean inauguratu eta itxi zen Pekingo Arte Galeria Nazionalean, eta 1980ko hamarkadako arte-esperimentuen une nagusia eta esperimentuen puntu gorena izan zen. Antolatzaileek erakusketa hura osatu ahal izateak —arte aurrerakoiez osatutako bilduma bat, herrialde osotik zetorrena eta aurreko urteetan egina—, non eta estetika sozialistaren tenplu sakratu hartan, une hartako klima kultural irekiaren ageriko froga ematen zuen, baina baita debeku bat onartu izanarena ere: arte performatiborik ez. Garai hartako doinu ikonoklastaren ildotik, laster urratu zen debekua. Transgresio haiek Xiao Luk emandako bi tiroekin amaitu ziren, eta “hilarri bihurtu zuten [erakusketaren antolatzaile] Gao [Minglu]ren mugarria”¹.

Zentzuren batean, gogoan hartuta erakusketaren antolamenduaren atzean zegoen pertsonen arteko dinamikaren larritasuna, nolako dramatismoz begiratzen zioten parte-hartzaileek hari, agitprop estiloan idatzitako “Debekatua norabidez aldatzea” eslogana, eta erakusketa programatu zen une monumental historikoa, hain zuzen ere ikasleen mugimendua serio hasi baino aste batzuk lehenago; hori guztia gogoan hartuta, esan liteke China/Avant-Garde erakusketa arte performatiboaren agerraldia izan zela, eskala handikoa. Izan ere, erakusketa hasi ere baino lehenago, artista batzuek Arte Galeria Nazionalaren erakundeari erreparatu zioten, zeina erakusketaren egoitza izanik lehen-lehen mailan baitzegoen, kritikaren jomuga gisa. Huang Yong Ping-ek eta haren Xiamen Dada taldeak “museoa eramateko” plano bat diseinatu zuten 1988an: ingeniari baten argazki bat imitatzen zuen fotocollage bat zen, non hirurogei puntu ikusten baitziren galeria txinatar-sobietar deigarrian zehar; puntu haietan kalamuzko 4.000 metro soka lotu ziren, erdiko puntuan batuta, eta handik indarrez tira eginda, eraikin osoa arrastaka eraman zitekeen. Erabili beharreko korapilo-mota bera ere zehazten zen planoetan, eta haren adibide bat ipini zen Xiamen Dada taldearen erakusketaren aurkezpenean, soka-zati batekin. Esan beharrik ere ez dago proposamena ez zela gauzatu, baina obra hau instalazio performatibo mota baten adibide praktikoa da, kokagune jakin bati bakarrik dagokiona, non objektu batek egiazko erabilera —fantasiazkoa bada ere— inplikatzen den.

Interbentzio espekulatibo horrez gainera, artista batzuek protokoloa haustea erabaki zuten eta inaugurazioan egiazko performanceak egitea. Egin ziren guztietatik, Wu Shanzhuan-en Negozio handia da gehiena dokumentatu eta eztabaidatu dena. Hartan, artistak Zhoushan bere sorterriko ganba gordin izoztuak eraman zituen, salgai jartzeko (uharte bat da Zhoushan, Shanghaiko kostaldean). Keinu haren ironia, merkatuko postu txikia eta erakusketaren espazioko merkataritza intelektual batzearen emaitza, areagotu egin zen abagunearen egokitasunarekin: China/Avant-Garde Urte Berri txinatarraren bezperan inauguratu zen, hain zuzen ere familia askok dirua gogotik xahutzen duten unean janari berezia erosiz, nola diren hegoaldeko ganbak. Wuren kartelak oso argi utzi zuen hori:

Bezero estimatuak:

Gure nazio osoa Sugearen Urtea ospatzen ari den honetan, gure nazioaren hiriburuko jendearen bizitza espirituala eta materiala aberasteko xedeaz, Zhoushan [nire] sorterriko hiritik kalitate hobereneko ganbak ekarri ditut esportaziorako (merkatu nazionalean salduko dira). Aurkezpenaren eta salmentaren lekua: Arte Galeria Nazionala. Prezioa: 9,5 yuan/kan neurriko (600 g). Bizkor ibili, laster agortuko da-eta salgaia².

Postua 30 minuturen buruan itxi zuten; une hartantxe Wuk kartela aldatu zuen, eta “Aldi batez itxia inbentarioa egiteko” idatzi zuen. Erakusketaren ondoren piezari buruz argitaraturiko artikulu labur batean —Liu Kaiqu, Galeria Nazionaleko zuzendariaren argazki bat azaltzen zen bertan, lehen erosleetako baten moduan— Wu-k bere performancea azaldu zuen, “artelanak epaitzen dituen epaimahaiaren kontrako protesta gisa: museoa bera da epaimahai hori. Arte-museoaren aginpidea dela-eta, artelanak —bildots errugabeak, sakrifiziorako prest— ia legezkoa den prozesu bati jarraituz epaitzen dira”³. Wu errebelatu egiten zen, ez artelana berezko kontsumoko objektua delako ideiaren kontra —1980ko hamarkadako artista esperimental gutxik bizi izan zuten zorrotz tentsio hori—, baizik eta artisten obrei balio historiko-artistiko jakin bat ematen zien aparatu instituzional eta kritikoaren kontra. Li Xianting, erakusketaren antolatzaileetako bat, konforme agertu zen Wuren ikuspegiarekin, eta geroago idatzi zuen bere komisariokide askok “artistei adeitasunez egiten zitzaien opari bat balitz bezala hartzen zutela erakusketa, ‘historian’ sartzeko aukera emango balie bezala”⁴. Izan ere, erakusketako antolatzaile-burua zen Gao Minglu onartzera heldu zen geroago pieza hura “matxinada” egokia izan zela “arte-museoaren kontra eta artearen kritikoen kontra”⁵.

Ez zen Wu Shanzhuan goiz hartan legez kanpoko performance bat interpretatu zuen artista bakarra. Museoko bigarren solairuan, Shanghaiko Li Shan pintorea aulki batean eserita zegoen kapa eta kapelu gorriak jantzita, eta oinak garbitzen ari zen Ronald Reagan irudikatzen zuten komimiko irudiekin apaindutako balde batean; hain zuzen ere haren presidentetza hamabost egun lehenago amaitua zen. Liren barneko jantzietan, zapatilletan eta kuboan Reaganen irudi bera ageri zen. Adio izeneko banakako happening hark San Joanen Ebanjelioan kontatzen den eszenari egiten zion erreferentzia, Jesusek bere jarraitzaileen oinak garbitzen dituenean azken afariaren aurretik; hain zuzen ere Biblian inspiratutako beste performance baten ondotik heldu zen Adio: Azken Afaria (The Last Supper) taldeko performance-erakusketa Shanghaiko Arte Museoan 1988ko abenduaren 24an egin eta segituan itxi zen. Aurreneko performance hartan bildu ziren, besteak beste, Song Haidong, Sun Liang eta Zhang Jianjun artistak, baita Li Xianting komisarioa ere. Barne-eztabaiden eta kanpoko murrizketen konbinazioak eragotzi zien China/Avant-Garde erakusketarako obra berregitea, eta Li Shanen binetak ordezkatu zuen taldea.

Handik gertu, Zhang Nian oilo-arrautzez betetako habia inprobisatu baten gainean eserita zegoen, eta kartel bat zeukan gainean, honako hau zioena: “Inkubazio-aldia, baztertu teoria, hurrengo belaunaldiari eragozpenik ez sortzearren”. Baina erakusketaren antolatzaileak konturatu zirenean Zhang Nianek ez zuela ordaindu erakusketan parte hartzeko ordaindu beharreko tasa, kortesiaz baina sendotasunez alde egiteko eskatu zioten. Wang Deren erakusketaren aretoetan barna ibili zen kondoi-sortak eta txanponak airera botatzen, eta horiekin ikusleak ezustean joz. Behean, erakusketaren areto nagusian, Datong Dazhang —2000ko Urte Berrian bere buruaz beste egingo zuena—, hil-oihal zuri batean bildua agertu zen bere WR taldeko kideekin, Ren Xiaoying eta Zhu Yanguang; izan ere, sorterri zuten Shanxiko doluzko arropez jantzita zetozen, abangoardiaren hileta irudikatuz, haien iritziz erakusketak hil baitzuen abangoardia, burokraziaren zamaren mende jarrita.

Wen Pulin artxibista, zinegile, idazle eta geografoak grabatu zituen performance haiek, eta China/Avant-Garde erakusketaren inaugurazioaren sekuentzia filmatuak dira gaur egun oraindik ere ordu bakan haien lekukotasun bisualik garrantzitsuena. 1980ko hamarkadaren erdialdean hasi zen Wen Pekingo gertaera artistikoak antolatzen eta dokumentatzen, eta erakusketan parte hartzen zuten pertsona askok oso ondo ezagutzen zuten. Erakusgai jartzen da oraindik ere haren artxiboa (besteak beste, Pekingo Red Brick Art Museumen 2016an egin zen erakusketa batean), eta ez da dokumentu neutroa: aitzitik, argudio bat aurreratzen du performancearen alde, tresna indartsu eta subertsiboa delakoan, ahalmen berezia duelakoan politika eta gizarte txinatarren kontraesanei eta zurikeriari aurre egiteko. 2009an, China/Avant-Garde erakusketaren hogeigarren urteurrena ospatzeko, zazpi performance guztiz garrantzitsuren grabazioa argitaratu zuen Wenek, artisten komentario gaurkotuekin, Seven Deadly Sins (Zazpi bekatu mortal) dokumentala osatu zutenak.

China/Avant-Garde erakusketaren inaugurazioan aurkeztu ziren performance guztietatik, Xiao Luren tiroek izan dute oihartzunik luzeena. Elkarrizketa (Dialogue) izeneko bere instalazioari bi tiro bizkor botatzea izan zen artistaren ekintza, lapurtutako pistola batekin; gezurrezko bi telefono-kabina margotuk eratzen zuten instalazioa, eta ekintza hura zela-eta aldi baterako itxi zuten erakusketa. Zhongguo meishubao (Arte Ederrak Txinan) aldizkariaren hurrengo alean egin zen analisi batean, esaten zen tiro haiek “Uhin Berriaren artea agertokira aterarazteko deia” izan zirela; alabaina, hain goian eta halako erradikaltasunez ipini zelarik artearen ideia sozialen helburua, litekeena da erakusketa hilabete hartan bukatu eta askoz geroago ere obrak esperimentazio-uhin berriak sorrarazten jarraitzea⁶. —PT [Philip Tinari]

[Itzultzailea: Rosetta;
Egokitzapena: Guggenheim Bilbao Museoa]

Oharrak

1. Jane DeBevoise, Between State and Market: Chinese Contemporary Art in the Post-Mao Era, Boston: Brill, 2014, 202. or. [itzuli]
2. Artistaren testua, 1989. Honen hitzaurrean: Wu Shanzhuan: Red Humour Internation­al/Guoji hongse youmo, Norman Bryson-ek aipatua eta itzulia, Susan Acret eta Jaspar Lau Kinwah (arg.), Hong Kong: Asia Art Archive, 2005, 9. or. [itzuli]
3. Wu Shanzhuan, “About Big Business”, Acret eta Lau (itzul.), “Artists’ Writings”, hemen: ibid., 14. or. Jatorrian honela argitaratua: “Guanyu Da shengyi”, hemen: Zhongguo meishubao [Arte Ederrak Txinan], 11. zkia., 1989, 2. or. [itzuli]
4. Li Xianting, “Confessions of a China/Avant-Garde Curator”, hemen: Contemporary Chinese Art: Primary Documents, Kristen Loring (itzul.), Wu Hung (arg.) Peggy Wang-ekin elkarlanean, New York: Museum of Modern Art, 2010, 120. or. Jatorrian honela argitaratua: “Wo zuowei Zhongguo xiandai yishuzhan chouzhanren de zigongzhuang”, hemen: Meishu shilun [Artearen historia eta teoria], 3. alea, 1989. [itzuli]
5. Gao Minglu, hemen: Wu Shanzhuan, 63. or., DeBevoise-k aipatzen duenaren arabera, 203. or. [itzuli]
6. Li Xianting, “Liangsheng qiangxiang: Xinchao yishu de xieli” [Bi tiro: Uhin Berriaren artea agertokira aterarazteko deia], Zhongguo meishubao [Arte Ederrak Txinan], 11. alea, 1989, 1. or. [itzuli]

PDF-a JAITSI