Edukira zuzenean joan

Artea eta Txina 1989 ondoren: Munduaren antzerkia

katalogoa

Liburu estalki beltza, zuria eta grisa

Stephanie H. Tung, Philip Tineri-ren ekarpenekin

Izenburua:
Liburu estalki beltza, zuria eta grisa
Egilea:
Stephanie H. Tung, Philip Tineri-ren ekarpenekin
Argitalpena:
Bilbo: Guggenheim Bilbao Museoa, 2018
Neurriak:
29 x 24 cm
Orrialdeak:
171
ISBN:
978-84-95216-84-7
Lege gordailua:
BI 238-2018
Erakusketa:
Artea eta Txina 1989 ondoren: Munduaren antzerkia
Gaiak:
Artea eta identitatea | Artea eta politika | Artea eta teknologia | Tiananmen plazako protestak
Mugimendu artistikoak:
Abangoardia
Artelan motak:
Inprimaketa
Aipatutako artistak:
Ai, Weiwei | Xu, Bing

50 Liburu estalki beltza (Black Cover Book), 1994
Argitaratzaileak: Zeng Xiaojun, Ai Weiwei eta Xu Bing, Zi Gong-ekin elkarlanean (Feng Boyi). Offset litografia, azal gogorra, 22,9 × 17,8 × 1,3 cm, 160 orri zenbakitu, 160 orri zenbatu. Argitaletxea: Tai Tei Publishing Company, Hong Kong, 3.000 aleko argitalpena. Honen eskaintza: Asia Art Archive, Hong Kong

51 Liburu estalki zuria (White Cover Book), 1995
Argitaratzaileak: Zeng Xiaojun eta Ai Weiwei, Zhuang Hui-rekin elkarlanean. Offset litografia, azal gogorra, 22,9 × 17,8 × 1,3 cm, 157 orri zenbakitu, 160 orri zenbatu. Argitaletxea: Tai Tei Publishing Company, Hong Kong, 3.000 aleko argitalpena. Honen eskaintza: Asia Art Archive, Hong Kong

52 Liburu estalki grisa (Grey Cover Book), 1997
Argitaratzaileak: Zeng Xiaojun eta Ai Weiwei, Zhuang Hui-rekin elkarlanean. Offset litografia, azal gogorra, 22,9 × 17,8 × 1,3 cm, 157 orri zenbakitu, 160 orri zenbatu. Argitalpen pribatua, 3.000 aleko argitalpena. Honen eskaintza: Asia Art Archive, Hong Kong

 

Liburu estalki beltzarekin hasi zen argitalpen ez-ofizialen trilogia honek egituratu zuen klandestinitate txinatarra gidatzen zuen sentiberatasuna 1990eko hamarkadaren erdialdean. Bi modu nagusi izan ziren horretarako: aurrenekoa, arte moderno eta garaikidean funtsezkoak ziren nazioarteko irudiak modu antolatuan aurkeztea; eta bigarrena, Txinako artistek beren obra performatibo eta kontzeptualak zabaltzeko plataforma baten moduan. Hiru artistak antolatu eta finantzatu zuten liburu estalki beltza, apaingarririk gabea, landu gabeko paperean egina: Ai Weiwei, Xu Bing eta Zeng Xiaojun-ek. Feng Boyi-rekin elkarlanean —Pekingo editorea eta komisarioa zen—, Shenzhen-en diseinatu eta Hong Kongen inprimatu zuten liburua 1994ko udaberrian, eta foro independentea eta zentsura gabea eskaintzea zen asmoa, artistek “beren arte esperimentala argitaratu, azaldu eta trukatzeko aukera izan zezaten”1. Liburu estalki beltza Tehching Hsieh-i egindako hogeita bost orriko “Elkarrizketa” sail batekin hasten da; New Yorken egoitza duen artista taiwandarra da hori, eta famatua da bere Urtebeko performanceak (One Year Performances, 1978–1986) sailagatik. Xu eta Aik Hsiehrekin izandako elkarrizketak, Hsiehren beraren testuekin eta Jonathan Siskin eta Claire Fergusson kritikari estatubaturrek haren obraz idatzitakoaren itzulpenarekin batera, berehala izan zituen ondorio zabalak Txinako artegintzaren munduan, eta modu eraginkorrean zabaldu zuen erresistentziaren ideia2. Liburu estalki beltzaren muina haren “Estudioa” saila da; orduko obren eta zirriborroen argazkiak, azalpenak eta hogeita zortzi artistaren artelan berriak agertzen dira bertan, eta ekarpen-egileen zerrendak Txina osoko hirietako agertoki esperimentalen aztarren luzea markatzen du. Ondoren “Arte modernoaren dokumentuak” saila dator, Andy Warhol, Marcel Duchamp eta Jeff Koons-en testuen itzulpenekin. Azken sailak “Artearen albisteak” du izena, eta Txinako gertaera artistikoei buruzko ohar laburrak tartekatzen ditu atzerriko proiektuei buruzko beste batzuekin, diskurtsorako espazio jakin bat sortuz, non garrantzi bera duten “Pekingo East Village: Noraezean dabiltzan artistentzako topalekua” artikuluak eta, esate baterako, Christo eta Jean-Claude-ren Reichstag-a biltzeko proposamen arrakastatsuak3. ISBN ofizialik ez zeukalarik, bide ez konbentzionaletatik mugitu zen Liburu estalki beltza: artistek berek banatu edo saldu zuten liburuaren hiru mila aleko edizioa. Proiektua hasieran hiru­hileko argitalpen moduan pentsatu bazen ere, beste bi argitalpen bakarrik atera ziren: Liburu estalki zuria (1995) eta Liburu estalki grisa (1997). Xu Bing-ek eta Feng-ek ez zuten parte hartu azken bietan, eta Zhuang Hui artistak bete zuen Feng-en papera.

Liburu estalki beltza aldaketa sozialeko sentimendu sakon eta zabal batek bultzatu zuen. Tiananmengo plazako protesten zapalkuntzaren ondorioz, artista gazteek irudipena izan zuten traizio egin ziela 1980ko hamarkadako arte-mugimenduak bultzatu zituen norbere buruaren bilaketa humanistaren eta aitzinamendu demokratikoaren fedearen oldeak. Hala ere, beste era bateko askatasun bat ari zen mamitzen, kontrol sozialeko sistema zaharrak desegiten hasiak baitziren gero eta sakonagoa zen erreforma ekonomikoaren aurrean. Artista gazteek —haietako askok ez zeukaten eliteko akademia baten diploma baten onespena— alde egin zuten probintzietako hirietatik eta komunitate inprobisatu eta urruneko hiriguneetan elkartu ziren, besteak beste Pekingo East Villagen. Elkarrekin, libreki aritu ziren esperimentuak egiten instalazioan, performancean, bideoan eta argazkigintzan. Bitartean, 1980ko hamarkadako beterano zaharrago batzuek, atzerrian bidea eginda gero, ostera ere Txinarekin konprometitu ziren. Esate baterako, Liburu estalki beltzaren hiru argitaratzaileak New Yorken bizi eta aritu ziren lanean aldi luzeetan 1980ko hamarkadaren amaieran eta 1990ekoaren hasieran. Han halako irekitasun bat bereganatu zuten eguneroko material eta prozesuei zegokienez, baita sorkuntza-ikuspegi kontzeptualista bat ere, hiriko erdialdeko agertoki artistikoan mugitu bitartean. Haien itzulera Txinaren eta munduaren arteko hurbilpen baten argitan interpreta zitekeen; Tiananmenengo gertaerak baino lau edo sei urte geroago gertatu zen hurbilpen hori, eta Pekinen burutu zen 1995ean, emakumeari buruzko Nazio Batuen Munduko Konferentziarekin. Artista itzuli berriek lehen eskuko albisteak ekarri zituzten ordura arte artista txinatarrentzat nagusiki liburu eta aldizkarietan soilik existitu zen inguru artistiko batez, sorkuntza-energia berria katalizatuz, baita beren buruari buruzko planteamendu berrizale bat ere, nolabait ere egituratua: Pekingo artistak (eta, hortaz, probintzietakoak) lanean ari ziren, ez ilustrazio edo salbazio nazionalen alde, baizik eta profesional indibidual gisa, munduko ardatz ugarietako batean. Liburu estalki beltzak eta haren ondorengo bertsioek espazio bateratu gisa funtzionatu zuten artista txinatarren komunitate sortu berriarentzat, eta talde desberdinen eta elkarrengandik urruti zeuden hirien lana bateratu zuen kontzeptualismoaren aldera bideratutako joera sortu berri bat zabaltzeko, zeina orduantxe sortzen ari zen Txinako hiri-kulturaren energia erakargarri eta berezian oinarrituko baitzen.

Ekumenismo harengatik ere, hiru argitalpenetako artisten eta itzulitako saiakeren sortak Txinako abangoardiako artearen ikuspegi berezia eta mugatua azaltzen du. Liburu estalki beltzan Tehching Hsiehrekin izandako elkarrizketak bere paralelotasuna du Zhuang Huik Liburu estalki zurian Ai Weiweiri egindako beste elkarrizketarekin, eta era hartan artista horiek artegintza serio baten eredu gisa geratu ziren. Liburu estalki beltzak Duchamp, Warhol eta Koons hirukotea aurkeztu zuen; Liburu estalki zurian Sol LeWitt eta Joseph Kosuth-en kontzeptualismoa agertu ziren, eta Liburu estalki grisak Barbara Kruger-en eta Jennny Holzer-en poesia eta politika erantsi zizkion nahasketari. Modernotasuna, argitaratzaileek interpretatzen duten eran, objektibotasuna, estrategia eta pentsamendu kritikoa behar dituen jolasa da; pintura eta eskultura espresionistei ezikusia egiten zaie, eta ideiak gidaturiko artegintzaren alde egiten da, forma materiala gogoan hartu gabe. Interbentzio performatiboei eman zieten argitaratzaileek garrantzirik handiena —Song Dong, Wang Jianwei eta Elefante Isats Handia Lantaldearen performanceei—, baita, besteak beste, Zhang Peili, Qiu Zhijie eta Rong Rong artisten bideo-lanei eta argazkigintzari ere; hartara, denboran oinarrituriko bitarteko esperimentalen onespena mesedetu eta irudi jakin batzuk funtsezko profesionalen gisa kanonizatu zituzten.

Tehching Hsiehren elkarrizketan dago Liburu estalki beltzaren unerik interesgarriena, Xu Bing eta Ai Weiwei artista txinatar modernoaren posizioari buruzko eztabaidan hasten direnean. Hsieh, ordurako miretsia zena bere erresistentzia fisiko eta mentaleko muturreko egitandiengandik, bere solaskideen adiskidea eta mentorea bihurtu zen. Artistak auzi metafisikoak sakontzen hasten direnean, “zeroaz”, edo gizakiaren “egoera estandarraz” eta existentziaren muinaz, hiru ahots definitu hasten dira bereizten solasaldian. Ados badaude ere Mendebaldeko “sistema”ren —kasu honetan, bereziki, Mendebaldeko artearen konstruktu kultural gisa ulertua— gainbeheran, ez datoz bat hura fokuratzeko moduei dagokienez4. Aik, indibidualismoarekiko eta norberaren errealizazioarekiko konpromisoak bultzaturik, “batez besteko sistematik” atera eta hankaz gora jarri nahi du. Xu, berriz, praktikoagoa da —“Denek izan behar dute sistemaren batekoak”— eta artista arduratsu eta gizartean inplikatuaren ideiarekin konprometitua jarraitzen du. Hsieh zuhurrak, bitartean, dio ez duela merezi sistema gogoan izateak: “Teknologia espaziala daukaten ermitauak gara”5. Elkarrizketan zehar, Mendebaldearen kontrako posizioa hartzen dute artistek, baita balio espiritual, etiko eta moral independenteak eratzeko bideak bilatzen dituztenean ere. Elkarrizketa osoan nabari da larritasuna teknologiaren efektu besterentzailearen eta gizarte kapitalista berantiarrean arteak duen egoeraren gainean, begi bat hurrengo milurtekoan jarrita betiere. Ondorengo Liburu estalki zurian eta Liburu estalki grisan ageri diren testu eta elkarrizketetan, Aik bere postura garatu zuen, dei bat eginez artista txinatarrei Txinako egoerari begira ziezaioten eta indibidualismoaren, pentsamolde kritikoaren eta munduaren ikuspegi moderno baten aldera egin zezaten, esparru horiek guztiak, Airen arabera, garatzeko baitzeuden oraindik Maoren ondorengo Txinan.

Liburu estalki beltza, zuria eta grisa argitalpenak artistek artistentzat sortuak dira, eta bere burua definitzeko prozesuan dagoen komunitate baten balioak gauzatzen dituzte. Arte garaikidearentzat posizio argi bat definitzen dutelarik 1990ko hamarkadan Txinan zegoen egoera sozialari zegokionez, eta loturak sortuz Pekin eta Guangzhou, Hangzhou eta New York bezain elkarrengandik urruti dauden tokietako artisten artean, Liburu estalki beltzak eta hurrengoek jarrera berriak katalizatu zituzten, arte-sorkuntzaren esanahiari zegokionez, artista esperimentalen belaunaldi oso baterako. —ST, PTren ekarpenekin [Stephanie H. Tung, Philip Tineri-ren ekarpenekin]

[Itzultzailea: Rosetta;
Egokitzapena: Guggenheim Bilbao Museoa]

Oharrak

  1. Zeng Xiaojun, Ai Weiwei eta Xu Bing, argitaratzaileen oharra: Liburu estalki beltza, Hong Kong: Tai Tei Publishing Company, 1994, 159. or. Berez titulurik gabea da, baina beste “liburu estalki”en antzera, kolorearengatik bereizten da; txineraz: Heipi shu. [itzuli]
  2. Liburu estalki beltzaren kredituetan, ingelesez, Hsieh Tehching izenaz ageri da artista. [itzuli]
  3. Liburu estalki beltza, 149., 154. or. [itzuli]
  4. Mendebaldeko arte-mundua sistema gisa gehiago sakondu nahi izanez gero, ikus Lee Ambrozy, “Introduction to ‘A Conversation with Hsieh Tehching from The Black Cover Book’”, ARTMargins 4, 2. zkia., 2015eko ekaina, 97–107. or. [itzuli]
  5. “A Conversation with Hsieh Tehching from The Black Cover Book”, Jon Solomon (itzul.), ARTMargins 4, 2. zkia., 2015eko ekaina, 108–118. or. Jatorrian txineraz argitaratua, ingelesezko azpititulu batekin: “Yu Xie Deqing duitan (An Interview with Hsieh Tehching)”, hemen: Liburu estalki-beltza, 9–17. or. [itzuli]

Erakusketa hautatuak

2012: Print/Out, The Museum of Modern Art, New York. 2014: On the Table. Ai Weiwei, La Virreina Centre de la Imatge, Ajuntament de Barcelona

PDF-a JAITSI