katalogoa
Fahrelnissa Zeid
Domitille d'Orgeval
- Izenburua:
- Fahrelnissa Zeid
- Egilea:
- Domitille d'Orgeval
- Argitalpena:
- Bilbo: FMGB Guggenheim Bilbao Museoa eta Editions du Centre Pompidou, 2021
- Neurriak:
- 22,5 x 30
- Orrialdeak:
- 350
- ISBN:
- 978-84-95216-93-9
- Lege gordailua:
- BI-01621-2021
- Erakusketa:
- Emakumeak abstrakziogile
- Gaiak:
- Emakumea artean | Generoa eta sexualitatea | Artea eta politika | Artea. Teoria | Artearen historia | Ibilbide artistikoa | Esperimentazio artistikoa | Kritika | Sorkuntza artistikoa | Argia | Kolorea | Tamaina | D Grubu mugimendua | Errealitate Berrien Aretoa | Academia Sénaï-Néfissé | Fahrelnissa Zeid Arte Ederren Institutua | Ranson Akademia | Colette Allendy galeria | Galerie de Beaune | Institute of Contemporary Arts (Ica) | Tate Modern | Erbestea | Amman | Berlin | Londres | Paris | Budapest | Irak | Turkia | Roger Bissière | Charles Estienne | Mustafa Kemal Atatürk | Zeid bin Hussein
- Mugimendu artistikoak:
- Abstrakzio Lirikoa | Arte Abstraktua | Arte Figuratiboa
- Artelan motak:
- Pintura
- Aipatutako artistak:
- Zeid, Fahrelnissa
1901, Büyükada (Turkia) – 1991, Amman (Jordania)
Intelektual otomandarren familia batean jaioa, Fahrelnissa Zeid Istanbulgo Arte Ederren Akademian (Academia Sénaï-Néfissé) matrikulatutako lehen emakumeetako bat izan zen, 1920an. Parisen osatu zuen bere prestakuntza, hamarkada horren amaieran, Roger Bissièrek Ranson akademian ematen zituen eskoletara joanez. Turkiara bueltan, bigarren aldiz ezkondu zen, Bagdadeko haxemi dinastiako Zeid bin Hussein printzearekin oraingoan. Turkiako beste intelektual asko bezala, Zeidek eta haren senarrak bat egin zuten Mustafa Kemal Atatürken mugimenduarekin, Turkiako Errepublika sortzea helburu. Zeid ingurune kosmopolita batean hazi zen artista gisa, eta 1930eko hamarkadan sarritan ibili zen Europan barrena (Berlinen eta Budapesten bizi izan zen zenbait urtez). Istanbulen, emakume bakarra izan zen D Grubu mugimendu abangoardistan parte hartzen eta bakarkako erakusketa bat egiten (1941).
1946an, Londresera joan zen, eta, ondoren, 1948an, Parisera. Bertan, abstrakziora jo zuen behin betiko, eta kritikaren arreta piztu zuen, bereziki Charles Estiennerena. Azken horrek Abstrakzio Lirikoaren mugimenduan sartu zuen. Haren konposizio abstraktu handiek —hala nola Eguzki-plaza (The Arena of the Sun, 1954) izenekoak, ondo antolatutako kolore-eremu ugarikoak— agerian uzten dute haren jatorri ekialdetarra. Hain zuzen, hango argitasunaren adierazpena dira, Zeidek adierazi zuen bezala: “Atsegin dut argia hamaika aldetan ebakia. Mugimendu kromatiko iheskor eta ia deabruzkoen mundu arraro bat da. Argi zuzenak ez du itxura bera ematen. Argi-turrusta horietan, mundua oso bestelako zerbait bihurtzen da. Horren ondoriozko zatiketa analisi bat da jada, orkestrazio bat”1. Parisen, erakusketa bat egin zuen Colette Allendyren aretoan, 1950ean; beste bat Galerie de Beaunen, 1951n; eta Errealitate Berrien Aretoan eta Maiatzeko Aretoan parte hartu zuen erregulartasunez. Londresen, Institute of Contemporary Artsen bakarkako erakusketa bat egin zuen lehen emakumea izan zen, 1954an. 1958an Iraken izandako estatu kolpeak gogor astindu zuen haren bizitza. Senarra bizirik atera zen, baina erbestera jo behar izan zuten. Handik aurrera, Paris, Londres eta Ischia artean bizi izan ziren, eta Zeidek arte figuratiboari eta forma artistiko esperimentalago bati heldu zion berriro. 1970ean, Ammanen jarri zen bizitzen, han bizi baitzuen semea ere. Han sortu zuen Fahrelnissa Zeid Arte Ederren Institutua, emakume artista gazteei zuzendutako arte informaleko eskola. Bere talentuari eta bere izaeraren indarrari esker, Zeidek bere generoari eta bere jatorriari lotutako aurreiritziak kordokatzea lortu zuen. 2017an Tate Galleryk eskaini zion atzerabegirakoak sendotasuna eman zion Zeidek arte abstraktuaren nazioarteko historian izan duen aitzindari-paperari.
[Itzulpena: Rosetta Testu-Zerbitzuak, SL]