katalogoa
Sonia Delaunay-Terk
Anne Montfort-Tanguy
- Izenburua:
- Sonia Delaunay-Terk
- Egilea:
- Anne Montfort-Tanguy
- Argitalpena:
- Bilbo: FMGB Guggenheim Bilbao Museoa eta Editions du Centre Pompidou, 2021
- Neurriak:
- 22,5 x 30
- Orrialdeak:
- 350
- ISBN:
- 978-84-95216-93-9
- Lege gordailua:
- BI-01621-2021
- Erakusketa:
- Emakumeak abstrakziogile
- Gaiak:
- Emakumea artean | Generoa eta sexualitatea | Giza gorputza | Artea eta literatura | Artearen historia | Eragin artistikoa | Ibilbide artistikoa | Esperimentazio artistikoa | Sorkuntza artistikoa | Erritmoa | Kolorea | Papera | Mugimendua | Soinua | Jantzi-diseinua | Jantziak | Oihalak | Pinturagintza | Ehungintza | Académie de la Palette | Karlsruheko Arte Ederren Akademia | Erbestea | Lehen Mundu Gerra | Errusiako Iraultza | Errusia | San Petersburgo | Espainia | Madril | Paris | Portugal | Liburuak | Cindy Nemser | Robert Delaunay | Blaise Cendrars | Henri Terk | Wilhelm Uhde
- Mugimendu artistikoak:
- Abstrakzio Geometrikoa | Arte Abstraktua | Arte Figuratiboa | Fauvismoa | Surrealismoa
- Aipatutako artistak:
- Delaunay-Terk, Sonia
1885, Gradizhsk (Ucrania) – 1979, Paris (Frantzia)
Sara Elievna Stern familia judu apal bateko hiru seme-alaben artean gazteena zen. Bost urterekin amaren aldetikako osabaren ardurapean geratu zen; Henri Terk zuen gizon hark izena, eta abokatua zen San Petersburgon. Sarak, zeinari handik aurrera Sonia (Sofiaren txikigarria) Terk deituko baitzioten, hezkuntza laikoa eta liberala izan zuen, arteetara zeharo irekia.
1904ean Errusiara joan zen Karlsruheko Arte Ederren Akademiako eskoletan matrikulatzera, eta 1906an bizilekua Parisen hartu, eta La Palette akademian sartu zen. Fauve pinturaren berri izan zuen galerien giroan Wilhelm Uhde ezagutu zuen, eta harekin ezkontza zuri bat egin zuen 1907an, Frantziako hiriburuan geratzeko aukera eman ziona. Uhdek Robert Delaunay aurkeztu zion, eta harekin ezkonduko zen Sonia 1909an, Charles, bion semea, jaio baino hiru hilabete lehenago.
Bi artisten obrak desberdinduz jarraituko bazuten ere, modu sinbiotikoan lan egingo zuten Robert 1941ean hil zen arte. 1911n dagoeneko, Delaunay-Terkek obra abstraktuak egin zituen —ehunezko sorkuntzak eta azaleztatzeak—, ehun edo koloretako paper zatiekin osatuak. Transiberiarreko eta Frantziako Jehanne txikiaren prosa (La Prose du Transsibérien et de la petite Jehanne de France) liburuarekin, Blaise Cendrarsekin elkarlanean 1913 sortuarekin, hasi zituen margoaren, hotsaren, mugimenduaren eta erritmoaren arteko korrespondentziei buruzko bere ikerketak.
Lehenengo Mundu Gerran Portugalera erbesteratu zen eta gero Espainiara; Errusiar Iraultzak sosik gabe utzi zuen. Orduan dekorazio- eta moda-negozio bat ireki zuen Madrilen: Casa Sonia. 1921ean Parisera itzuli zenean harreman sarria izan zuen surrealistekin eta haien agerbide batzuetarako jantziak sortu zituen. Aldi berean, erregulartasunez ematen zizkien diseinuak ehungileei, eta 1925ean bere joskintza-etxe propioa sortu zuen: Maison Sonia.
Soineko simultaneoa (La Robe simultanée, 1913) egin eta gero biziera modernora egokitutako modeloak sortu zituen, gorputza disimulatzen ez zutenez eta gorputzari trabarik jartzen ez ziotenez, emakumeen emantzipazioaren mugarriak izan zirenak. 1929ko krisiak amaiera eman zion abentura horri.
Garai hartan, Delaunay-Terk, zeinak sekula ez baitzion pintatzeari utzi, figurazioaren eta abstrakzioaren artean mugitzen zen. 1930eko hamarkadaren bukaeran abstrakzio geometrikoko estilo bat bereganatu zuen behin betiko, Delaunayrekin batera. Senarra hil ondoren haren pintura aintzat hartua izateko Soniaren lehiak aldi baterako itzali zuen gerraondoko bere obra.
Haren obra piktorikoak, zeinak une hartatik aurrera libreki integratu baitzituen koloreari buruzko bere ikerketa guztiak, erabateko berrikuntza izan zuen berrogeiko urteetan. Harremanak gehienbat gizonezkoen giroan zituenez, artistak uko egin zion beti inork bere burua emakume artistatzat hartzeari, 1975ean Cindy Nemseri azaldu zion bezala: “Emakumeen obrak bereiz aintzat hartzearen kontra nago. Gizon batek bezala lan egiten dudalakoan nago”1.
[Itzulpena: Rosetta Testu-Zerbitzuak, SL]